تحلیل فضایی رودباد جنب‎حاره در مناطق بیابانی خاورمیانه و شمال آفریقا با تاکید بر ایران

شناخت نحوه رخداد رودباد به عنوان یکی از اجزای اصلی گردش عمومی جو، تاثیر بسزایی در پیش بینی و چگونگی وقوع سایر رویدادهای اقلیمی دارد. در پژوهش حاضر، از داده های مربوط به مولفه­مداری و نصف‎النهاری باد در ترازهای ۲۰۰، ۳۰۰، ۴۰۰ و ۵۰۰ هکتوپاسکال، در محدوده عرض جغرافیایی۲۰ تا  ۸۰ درجه شمالی و طول جغرافیایی ۱۰ درجه غربی تا۱۲۰ درجه شرقی بهره گرفته شده است. بازه زمانی مورد استفاده، شامل فروردین ۱۳۳۰ تا اسفند ۱۳۸۹ بوده است. در این مطالعه ماتریسی به ابعاد ۱۳۲۵×۲۱۹۱۴ (سطرها تعداد روز و ستون‎ها تعداد یاخته‎ها است) از متوسط روزانه سرعت باد، برای هر تراز تدوین گردید. این داده‎ها با به کارگیری نرم افزار GrADS استخراج شده است. سپس با استفاده از نرم افزار Arc Map بیضی استاندارد برای هر تراز ترسیم گردید.  نتایج تحلیل توصیفی در مقیاس سالانه، بیانگر رخداد مرکز متوسط سالانه رودباد جنب‎حاره بر فراز شمال آفریقا، دریای سرخ و شمال عربستان در تراز ۲۰۰ هکتوپاسکال است. مرکز مزبور در ترازهای پایین تر به سمت شرق جابجا شده است. همچنین بررسی متوسط فراوانی سالانه حاکی از رخداد بیشینه وقوع هسته در مناطق مذکور است. این امر یکی از عوامل مهم در انتقال پدیده گرد وغبار به جنوب غرب و غرب کشور است.  ترسیم بیضی استاندارد در تمام سطوح نشان داد که کشور در نیمه دوم بیضی استاندارد قرار گرفته است و در ترازهای پایین تر بیضی استاندارد به سمت غرب و تا حدودی شمال جابجا شده است. بررسی فراوانی بیشینه هسته در طول دوره، مراکز بیشینه فراوانی وقوع هسته را در خوزستان، بوشهر، فارس، کرمان، هرمزگان و سیستان‎ و ‎بلوچستان نشان داد. نحوه عملکرد دینامیکی هسته رودباد در ورودی راست و خروجی چپ هسته، که همراه با واگرایی بالایی است، همزمان با همگرایی در منطقه ای که فاقد رطوبت کافی است، توفان غباری را در پی دارد.

کلیدواژه ها:

رودباد ، ایران ، بیضی استاندارد ، مولفه مداری باد ، مولفه نصف النهاری باد ، مناطق بیابانی