بررسی مقاومت ارقام منتخب و ارتباط آن با افزایش عملکرد دانه در بیماری بادزدگی فوزاریومی سنبله گندم نان در منطقه شمال ایران

سابقه و هدف: بیماری بادزدگی سنبله ناشی از قارچL. Fusarium graminearum، یکی از مهمترین بیماری های گندم است که آسیب قابل توجهی به کیفیت و مقدار گندم تولید شده در سراسر جهان وارد می کند. منطقه شمال ایران به علت شرایط ویژه رطوبت و گرما مناسب نسبت به بیماری فوزاریوم سنبله گندم همه گیر است. یکی از روش های مقرون به صرفه برای کنترل این بیماری استفاده از مقاومت ژنتیکی است. غربالگری سالانه ارقام گیاهی می تواند اطلاعات مفیدی در مورد مقاومت ارقام به بیماری Fusarium در گونه های موجود در هر منطقه برای محققین به ارمغان آورد. مواد و روش ها: در این مطالعه ۲۱ رقم گندم نان مشتمل بر ارقام آبی و دیم در حال کشت به همراه سه رقم استاندارد بسیار مقاوم و بسیار حساس با طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در دو شرایط محیطی در قالب طرح بلوک کامل در مزرعه آموزشی دانشگاه علوم کشاورزی گرگان در سال ۱۳۹۵ کشت شد. یک محیط دارای تنش بیماری و یک محیط فاقد تنش بیماری بود. در محیط دارای تنش بیماری، آلودگی مصنوعی با اسپورپاشی سنبله گندم با سوسپانسیون اسپور قارچ صورت گرفت و در محیط فاقد تنش از قارچ کش فالکون برای کنترل بیماری استفاده شد. هر رقم گندم بر روی یک خط چهار و نیم متری کشت شد. فاصله خطوط از همدیگر ۲۰ سانتی متر و فاصله بذور پنج سانتی متر در نظر گرفته شد. در این آزمایش، از سوسپانسیون تازه قارچ با غلظت ۱۰۸×۱ ماکروکنیدی در هر میلی لیتر استفاده شد. اسپور پاشی سوسپانسیون اسپور قارچ فوزاریوم روی سنبله ها در اوایل مرحله گلدهی زمان در شروع بیرون آمدن بساک ها انجام گرفت. پس از اسپور پاشی شاخص های بیماری شامل درصد وقوع بیماری شدت بیماری و شاخص بیماری و پس از برداشت درصد دانه آلوده و شاخص های مربوط به عملکرد اندازه گیری شدند. یافته ها: بر اساس نتایج تجزیه واریانس، بین ارقام مورد آزمایش در سطح احتمال یک درصد برای میزان بروز، شدت بیماری و درصد دانه های آلوده تفاوت معنی داری وجود داشت. تحلیل داده های عملکرد با استفاده از تجزیه مرکب نشان داد که از بین ارقام دیم مورد بررسی به ترتیب رقم قابوس ،آفتاب و لاین۱۷ و در بین ارقام آبی رقم مروارید بهترین ارقام در واکنش به بادزدگی فوزاریومی سنبله بودند. در بین ارقام مورد مطالعه رقم های قابوس و آفتاب کمترین خسارت عملکردی را داشتند و مناسب کشت در مناطق با اپیدمی بادزدگی فوزاریومی سنبله است. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که بروز یک تنش زنده مانند بیماری بادزدگی فوزاریومی سنبله اثر منفی بر عملکرد دانه دارد که ارقام مقاوم تر میزان خسارت عملکردی پایین تر است. نتایج این تحقیق می تواند به عنوان منبع ژنوتیپ های مقاوم برای انجام اقدامات اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد . ارقام قابوس و آفتاب مناسب در مناطقی با خطر بالای بیماری Fusarium سنبله معرفی می شوند. رقم احسان دانه درشت است و عملکرد خوبی در یک محیط بدون بیماری دارد شاید بتوان آن را مناسب برای کشت در مناطقی یافت که رطوبت کمتر باشد.

کلیدواژه ها:

واژه های کلیدی: مقاومت ژنتیکی ، خسارت عملکرد ، ارقام دیم و آبی گندم نان ، Fusarium graminearum