ارزیابی ویژگی های مورفولوژیک و صفات مرتبط با خوابیدگی بوته در ارقام اصلاح شده برنج (Oryza sativa L.)

به­منظور ارزیابی ویژگی های مورفولوژیک مرتبط با خوابیدگی بوته و مقایسه ارقام اصلاح شده برنج از نظر مقاومت به خوابیدگی بوته، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال ۱۳۹۱ در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) طراحی و اجرا شد. ارقام مورد آزمایش شامل شش رقم برنج اصلاح شده (کادوس، خزر، گوهر، درفک، سپیدرود و دیلم) و رقم بومی هاشمی (حساس به خوابیدگی به­عنوان شاهد) بود. صفات مورد بررسی شامل، ارتفاع بوته، طول ساقه و میانگره ها، قطر، ضخامت، سطح مقطع، نسبت وزن تر و وزن خشک میانگره به طول میانگره، مقاومت به شکستگی، گشتاور خمشی و شاخص خوابیدگی میانگره سوم و چهارم و مقاومت فشاری بوته بودند. در بین ارقام مورد مطالعه، رقم خزر با دارا بودن بیشترین مقدار ضخامت میانگره سوم و چهارم (به ترتیب ۱۱/۴ و ۲۶/۴ میلی متر)، قطر متوسط میانگره سوم و چهارم (به ترتیب ۳۳/۸ و ۴۶/۹ میلی­متر)، سطح مقطع میانگره سوم و چهارم (به­ترتیب ۹۶/۴۰ و ۳۲/۵۲ میلی­متر مربع) و نسبت وزن تر به طول میانگره سوم و چهارم (به­ترتیب ۴۸/۳۰۱ و ۱۵/۴۴۴ میلی گرم بر سانتی­متر) و نسبت وزن خشک به طول میانگره سوم و چهارم (به­ترتیب ۴۶/۴۹ و ۳۸/۵۰ میلی­گرم بر سانتی­متر) و به دنبال آن با دارا بودن بیشترین مقاومت به شکستگی میانگره سوم و چهارم (به ترتیب ۴۳/۱۴ و ۸۷/۲۰ نیوتن)، مقاوم ترین ژنوتیپ در بین ارقام ارزیابی شد. در این آزمایش رقم خزر در مقایسه با سایر ارقام اصلاح شده بیشترین میزان ارتفاع (۱۲۱ سانتی متر) را دارا بود. با توجه به همبستگی بالای صفات ضخامت، قطر متوسط، سطح مقطع و نسبت وزن تر و وزن خشک در واحد طول میانگره با مقاومت به شکستگی میانگره و مقاومت فشاری بوته، به نظر می رسد این صفات می توانند شاخص هایی غیر مستقیم جهت انتخاب ارقام با مقاومت بالا به خوابیدگی بوته باشند.

کلیدواژه ها:

Breaking resistance ، Lodging index ، Pushing resistance ، Rice ، برنج ، شاخص خوابیدگی ، مقاومت به شکستگی ، مقاومت فشاری بوته