تاثیر تعداد واکه بر مساحت فضای واکه ا ی زبان فارسی و مازندرانی: پیش بینی کلیدی نظریه پراکندگی سازگاریافته

در این مقاله اعتبار پیش بینی کلیدی نظریه پراکندگی سازگاریافته در مورد سازماندهی واکه ها بررسی شده است که براساس آن، هر چه تعداد واکه در یک نظام واکه ای بیشتر باشد مساحت فضای اکوستیکی جهت ایجاد تمایز ادراکی بین واکه ها بزرگتر می شود؛ بدین معنی که زبان هایی که دارای تعداد واکه بیشتر و همچنین بعد سازه اول وسیعتری هستند فضای واکه ای بزرگتری را به خود اختصاص می دهند. جهت بررسی این فرضیه، مساحت فضای واکه ای زبان فارسی با ۶ واکه پیرامونی با فضای واکه ای گویش مازندرانی فریدونکناری با ۵ واکه پیرامونی مقایسه شده است. این تحقیق با استفاده از روش پاجت و تاباین (۲۰۰۵) و شاخص های مساحتی بکر-کریستال (۲۰۱۰)  با استفاده از نرم افزار R و بسته PBSmapping نشان می دهد[۱] که بین تعداد واکه و مساحت فضای واکه ای رابطه مستقیم مثبت وجود دارد و مساحت فضای واکه ای زبان فارسی در هر چهار گروه مردان و زنان در هجاهای بی تکیه و تکیه دار از مساحت فضای واکه ای همه گروه ها در گویش مازندرانی بزرگتر است. ولی رابطه بین تعداد واکه و گستره سازه اول به اثبات نرسید. جهت مطالعه عمیق تر این فرضیه، سه شاخص مساحتی در دو زیرفضای پیشین و پسین نیز محاسبه شد. نتایج نشان داد که زبان فارسی در زیرفضای پسین در سه گروه بجز مردان در بافت هجاهای تکیه دار، گستره سازه اول بزرگتری نسبت به گویش مازندرانی دارد. بدین ترتیب تا حد زیادی پیش بینی نظریه تایید شد. [۱]. همان گونه که بکر-کریستال (۲۰۱۰: ۴ ) می گویند این نوع مطالعه مستلزم مطالعات آماری پیچیده است. در اینجا لازم است از خانم فریده محمدی نیا دانشجوی دکتر  آمار دانشگاه شهید چمران اهواز برای صرف وقت و انرژی جهت میسر ساختن این تحقیق  قدردانی نمایم. از خانم دکتر نسیم اسفندیاری  نیز تشکر می نمایم که داده هایشان را در اختیار اینجانب قرار دادند.

کلیدواژه ها:

نظریه پراکندگی سازگار یافته ، مساحت ، فضای واکه ای ، فارسی ، مازندرانی