تحلیل جنبه های هیدرولوژیکی و هیدرولیکی در طراحی رژیم جریان ایده آل و بهینه زیست محیطی به منظور حفاظت از اکوسیستم رودخانه قره سو

درک خوب از رژیم جریان طبیعی رودخانه در بسیاری از مطالعات هیدرولوژیکی نقش مهمی ایفا می کند. در مدیریت یکپارچه منابع آب، تعیین جریان زیست محیطی در سامانه های رودخانه ای که بر سلامت زیستگاه های رودخانه ای، سیستم های وابسته به آب و حیات آبزیان تاثیرگذار است، ضروری است. در مطالعه حاضر روش های هیدرولوژیکی (تنانت، Q۵۰ و Q۹۰، اسمختین، انتقال منحنی تداوم جریان، تگزاس و کیفیت آب) و هیدرولیکی (محیط خیس شده) در برآورد جریان زیست محیطی رودخانه قره سو در ماه های مختلف سال، مورد محاسبه و بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، برای حفاظت رودخانه قره سو در حداقل شرایط زیست محیطی قابل قبول، روش انتقال منحنی تداوم جریان با دبی ۹۶/۰ متر مکعب بر ثانیه در کلاس مدیریتی C (معادل ۹۳/۵۳ درصد جریان طبیعی رودخانه)، بهدلیل در نظر گرفتن کلاس های مختلف اکولوژیکی و انعطاف پذیری آن نسبت به تغییرات جریانات ماهانه رودخانه مورد مطالعه، نتایج قابل قبولی را ارائه می دهد. از طرفی دیگر، تاثیر، انعطاف پذیری و اثربخشی روش های تنانت، Q۹۰ و اسمختین به دلیل برآورد جریان زیست محیطی تقریبا نامناسب، برای حفاظت زیستگاه رودخانه مورد مطالعه، کافی نیست. همچنین مقایسه میزان تخصیص آب برای تامین جریان زیست محیطی با روش های محیط خیس شده و تنانت در رودخانه مورد مطالعه نشان داد، کمبود جریان در فصول تابستان و زمستان (جریان رودخانه کمتر از جریان زیست محیطی است) مشاهده می شود. در نهایت این نتیجه به عمل آمد که روش های دیگر تامین جریان زیست محیطی، مقادیر بالاتر از ۲۰ درصد میانگین جریان سالانه را فراهم می کند، که محافظت بهتر جریان را برای زیستگاه رودخانه فراهم می کنند. قابل ذکر است که روش های محیط خیس شده و تنانت با اختصاص سهم بیشتری از رژیم جریان رودخانه به بخش محیط زیست، باید در تابستان با احتیاط مورد استفاده قرار گیرند. رژیم بهینه جریان زیست محیطی، هنگامی اثربخش خواهد بود که در زمان مناسبی برای ادامه فعالیت های زیستی، عملکرد زیستگاه های رودخانه ای و حفظ شرایط مورفولوژیکی بستر رودخانه، در رودخانه رهاسازی و فراهم شود.

کلیدواژه ها:

جریان زیست محیطی ، رژیم هیدرولوژیکی ، زیستگاه رودخانه ، منابع آب ، میانگین جریان سالانه