بررسی تفاوت ها و وراثت پذیری صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی برخی از ارقام و ژنوتیپ های سیب بومی ایران

سابقه و هدف: وجود تنوع ژنتیکی موجب ایجاد سازگاری بیشتر گیاهان به محیط های مختلف شده و گزینش ژنوتیپ های برتر را فراهم می کند. ازآنجایی که تنوع در ژرم پلاسم گیاهی در برنامه های اصلاحی امری مهم بشمار می رود، مطالعه ی حاضر باهدف ارزیابی ارقام مختلف سیب براساس خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی با استفاده از روش های آماری چندمتغیره صورت گرفت. مواد و روش ها: این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی دوازده ژنوتیپ سیب شامل چهار رقم بومی ایران و هشت رقم خارجی با استفاده از صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی در سال ۱۳۹۵ در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. ارقام مورد مطالعه از ایستگاه باغبانی کمال شهر کرج وابسته به موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر تهیه شدند. درمجموع تعداد یازده صفت شامل وزن، حجم، چگالی، سفتی، اسیدیته، میزان مواد جامد محلول، درصد آب میوه به همراه میزان فنول و فلاونوئید پوست و گوشت میوه مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در کلیه صفات موردبررسی در بین ارقام سیب اختلاف آماری معنی داری وجود دارد که امکان گزینش ژنوتیپ هایی با صفات مطلوب را فراهم می کند. بررسی میانگین صفات نشان داد که وزن میوه از ۹/۱۶۱ گرم در رقم فوجی تا ۵/۴ گرم برای رقم گل قرمز متغیر بود. میزان اسیدیته از ۸۸/۰درصد برای رقم گل سفید تا ۱۶/۰ درصد برای ژنوتیپ شاهرود۱۰ متغیر بود. میزان درصد مواد جامد محلول در بین ارقام از ۵/۱۹درصد برای رقم رددلیشز تا ۵/۱۱ درصد برای ارقام گوشت قرمز۲ و گلاب کهنز متغیر بود. برآورد ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد اسانس با صفات وزن تر گیاه، تعداد شاخه های جانبی، ارتفاع بوته، وزن خشک و درصد اسانس همبستگی مثبت و بالایی دارد. صفات وزن میوه، حجم میوه، درصد آب میوه، مواد جامد محلول، اسیدیته، فنول گوشت، فلاونوئید گوشت و فلاونوئید پوست دارای توارارث پذیری بالای ۹/۰ بودند که نشان دهنده تاثیر پذیری کمتر ایـن صـفات از عوامل محیطی است. به منظور تشخیص مهم ترین صفات تاثیرگذار جهت تفکیک ارقام، از تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد و مطابق آن سه مولفه اصلی توانستند درمجموع ۱/۸۴ درصد از واریانس کل را توجیه کنند. با استفاده از تجزیـه خوشه ای به روش وارد، ژنوتیپ های مورد بررسی بر اساس صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی در سه گروه متمایز قرار گرفتند و با توجه به فواصل ماهالانوبیس بین گروه های حاصل از تجزیه خوشه ای بیشـترین فاصله بین گروه دوم و سوم مشاهده شد. براساس نتایج حاصل از بای پلات، ارقام در سه گروه مجزا قرار گرفتند و همان طور که انتظار می رفت با نتایج تجزیه خوشه ای مشابه بود. نتیجه گیری: طبق نتایج این پژوهش ارقام و ژنوتیپ های سیب بومی ایران ازنظر تنوع ژنتیکی غنی بوده و می توانند نقش مهمی در برنامه های به نژادی سیب در آینده داشته باشند و همچنین نتایج نشان داد که برخی صفات، ضریب تغییرات فنوتیپی بالاتری داشته که اهمیت این صفات را در بررسی های مورفولوژیکی نشان می دهد

کلیدواژه ها:

تجزیه خوشه ای ، تجزیه به مولفه های اصلی ، تنوع ژنتیکی ، سیب ، صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی