شهروندی اجتماعی در کتابهای درسی

این مقاله حاصل پژوهشی است که طی آن همه کتابهای درسی مدارس ایران در سال تحصیلی ۹۴-۹۵ بررسی شده است. در پژوهش مذکور جمعا ۹۲ کتاب درسی شامل ۱۲۶۴۱ صفحه، با روش تحلیل محتوای کمی بررسی شد. هدف، این مقاله توصیف و تحلیل پیامهای مربوط به «حقوق اجتماعی» و «تکالیف شهروندان» در کتب درسی است. از دو نظریه «برجستهسازی» و «کاشت» برای تبیین یافتهها استفاده کردهایم. از مهمترین یافتهها میتوان به این موارد اشاره کرد؛ در مقابل ۴ حق اجتماعی برای شهروندان، ۱۵ تکلیف بعهده آنها گذاشته شده است. در مقابل ۴۴ مورد حق شهروندی که در کتب درسی مختلف تکرار شدهاند، ۶۵۸ تکلیف درکتابهای درسی آمده است. با بررسی مهمترین اسناد بالادستی کشور یعنی قانون اساسی، سند چشم انداز بیست ساله و نقشه جامع علمی کشور، دریافتیم نسبت حق و تکلیف در کتب درسی با اسناد بالادستی همخوانی ندارد. به نظر میرسد کتابهای درسی عمدتا در صدد «کاشت» انگاره مکلف بودن شهروندان است، تا ذی حق بودن آنان.

کلیدواژه ها:

حقوق و تکالیف شهروندی ، کتب درسی ، تحلیل محتوا ، آموزش و پرورش ، نظریه برجسته-سازی ، نظریه کاشت