تحلیل تاق بستان منظری از معماری و سازه

تاق بستان نام بخشی از کوه بیستون از رشته کوههای زاگرس است که به واسطه‌ی حجاری های دوره‌ی ساسانی از شهرتی جهانی برخوردار است. جاذبه های طبیعی این منطقه چون چشمه ها، دشت حاصلخیز و کوه‏ سبب شده تا همواره این منطقه در دوره های مختلف تاریخی و پیش از تاریخ مورد توجه انسان قرار گیرد. حتی شاهان ساسانی که معمولاً نقوش یادمانی خود را بر کوه های ایالت فارس که خاستگاه آنان بوده است حجاری می کرده اند، در اواخر قرن چهارم میلادی تا آخر دوره ساسانی، کوه تاق بستان را برای جاویدان نمودن نام خود مناسب تر یافته اند. تاق بستان مجموعه ای است از دو ایوان که در دل سنگ تراشیده شده اند و یک نقش برجسته بر سطح صخره، ایوان های کوچک و بزرگ در مجاور هم و نقش برجسته در چند متری تاق کوچک قرار دارد. این آثار بر روی مجموعه خروجی آب زیرزمینی یا سراب واقع است. مجموعه مذکور ورای ارزش تاریخی وهنریش، از جهات دیگرنیز در خور توجه است. انتخاب سایت، اندازه طاق ها، محتوای نقشهای درون طاق ها به لحاظ منظر و الهام ها و پیام ها که در حضورآب‏ بیان شده اند، به ترتیب مظاهری از مهندسی، معماری و هنر آن عهد را به نمایش گذاشته است. مهندسی که درانتخاب محل، روش وابزارهای حفاری و پرداخت سنگ آهک برای ماندگارسازی بیشتربکاررفته است، ‏قابل تامل می باشد. حفاری و پایداری و حفاظت و نگهداری، جنبه های مهندسی مسئله هستند که در پایداری وضع موجود اثر، اگر ارزشی والاترازحجاری یا خلاقیتهای معمارانه تاقها نداشته باشند، ارزششان کمتر نیست، چرا که زمین شناسی، مکانیک و مهندسی سنگ، هوازدگی و هیدرولوژی و ترمومکانیک و مکانیک علومی هستند که زیر بنای مهندسی مجموعه را تشکیل داده اند. هنر حجاری و ظرافت های بکار رفته در آن، بازخوانی مهندسی اثر(مانند پرداخت سنگ آهک برای ماندگاری بیشتر)، حفاظت های اثر، تحدیدهای شرایط طبیعی، تلفیق معماری و مهندسی آن دوره به خصوص در کارهای آبی-معماری موضوعاتی هستند که تحقیق درباره آنها انجام پذیرفته است. در این مقاله، تحقیقات انجام شده در دو بخش معماری ومهندسی واندر کنش آنها شامل مفهوم و محتوای نقوش، اهداف و الهام‌های اثر، ابعاد و نحوه‌ی اجرای طرح و کاربرد در دوره‌های مختلف و در بخش مهندسی شامل تعاریف زمین شناسی، تحلیل‌های عددی دردیسیپلین های مختلف، حرارتی(ترمومکانیک)، رطوبت و ماندگاری(هوازدگی)، حفاری(مکانیکی)، توزیع تنش‌ وکرنش ها و توزیع آب ورطوبت وفعل وانفعالات شیمیایی ارائه می‌گردد

کلیدواژه ها:

تاق بستان ، مهندسی سنگ - بازخوانی مهندسی دروه ساسانی ، حفاظت ونگه داری ، معماری وسنگ