تبیین مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری عباس زریاب‎ خویی

سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 288

فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HPH-30-25_003

تاریخ نمایه سازی: 15 فروردین 1400

چکیده مقاله:

در قرون معاصر پیشرفت‌های عقلی بشر و تحولات بینشی و روشی علوم مختلف، متفکران حوزۀ تاریخ را نیز به تکاپو واداشت تا به بازتعریف هویتی و علمی این دانش بپردازند. این تحولات از غرب آغاز شد و پس از چالش‌های فراوان و ایجاد مکتب‌های تاریخ‌نگاری نوین به‌ تثبیت شأن و جایگاه علم تاریخ در میان علوم دیگر منتهی شد. مورخان ایرانی نیز از این پیشرفت‌ها دور نماندند و درصدد انتقال اندیشه‌های جدید برآمدند که برآیند دستاوردهای ایشان، تاریخ‌نگاریِ ایران معاصر را به‌ تعبیری، در مرحلۀ ‌گذار از تاریخ‌نگاری سنتی به‌ مدرن قرار داده است. ازجملۀ این تاریخ‌‌پژوهان در محافل دانشگاهی، عباس زریاب ‌خویی است که در میان آثار تاریخی او می‌توان نشانه‌هایی از تاریخ‌نگاری علمی مشاهده کرد. مسئلۀ محوری پژوهش حاضر بررسی و نقد روش‌شناختی تاریخ‌نویسی زریاب ‌خویی و تبیین مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری او با ارائۀ مصداق‌هایی روشن و دقیق است. به‌ نظر می‌رسد این تاریخ‌پژوه، گام‌های خوبی در کاربست اصول تاریخ‌نگاری علمی در آثار خود برداشته و با ترکیبی از رویکردهای علمی، عقلی و انتقادی به دنبال آن است از برخی روایت‌های تاریخی و دیدگاه‌های سنتی، تبیینی تازه ارائه کند. ازجمله مؤلفه‌‌های تاریخ‌نگاری زریاب می‌توان به ‌جرح و تعدیل سخت‌گیرانۀ روایت‌ها، نقد تاریخ بنیادی مستشرقان، بی‌طرفی در تحلیل‌های تاریخی تا حد امکان، بهره‌گیری از دستاوردهای سایر علوم و تلاش در جهت ارائۀ تصویری چندساحتی از پدیده‌های تاریخی اشاره کرد. البته او در برخی موارد نیز کماکان پا را از دایرۀ تاریخ‌نگاری توصیفیِ سنتی فراتر ننهاده است. ازاین‌رو شاید بتوان به تعبیری او را مورخی نوسنت‌‌گرا توصیف کرد.

نویسندگان

یعقوب پناهی

دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

اصغر منتظرالقائم

استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

محمدعلی چلونگر

استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

سید هاشم آقاجری

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • کتاب‌شناخت ...
  • اتحاد، هوشنگ(1385) پژوهشگران معاصر ایران، جلد10، تهران: فرهنگ معاصر. ...
  • احمدی، بابک (1387) رساله‌ای در تاریخ، تهران: مرکز. ...
  • اسپالدینگ، راجر و دیگران(1392) مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری، ترجمۀ محمدتقی ایمان‌پور، ...
  • استنفورد، مایکل (1384) درآمدی بر فلسفۀ تاریخ، ترجمۀ احمد گل‌محمدی، ...
  • ________ (1386) درآمدی بر تاریخ‌پژوهی، ترجمۀ مسعود صادقی، تهران: سمت ...
  • اسماعیل، محمود (1388) نقد تاریخ‌پژوهی اسلامی، ترجمۀ حجت‌الله جودکی، تهران: ...
  • اسماعیلی، حبیب‌الله و دیگران (1392) جستارهایی در تاریخ و تاریخ‌نگاری، ...
  • اشپولر و دیگران(1388) تاریخ‌نگاری در ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: ...
  • ایرگس، گئورگ(1396) تاریخ‌نگاری در قرن بیستم از عینیت علمی تا ...
  • آشتیانی، منوچهر(1396) جامعه‌شناسی تاریخی، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات ‌فرهنگی. ...
  • آقاجری، سیدهاشم و دیگران(1393) «روش اسنادی و گذار از آن ...
  • آقاجری، سید‌هاشم(1396) جزوۀ درس تاریخ‌نگاری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس. ...
  • آیینه‌وند، صادق(1387) علم تاریخ در گسترۀ جهان اسلام، تهران: پژوهشگاه ...
  • بایلین، برنارد(1389) تاریخ‌آموزی و تاریخ‌نگاری، ترجمۀ مرتضی نورائی، تهران: پژوهشکدۀ ...
  • براندیج، آنتونی(1396) رویارویی با منابع، ترجمۀ محمد غفوری، تهران: سمت. ...
  • برک، پیتر(1394) تاریخ و نظریۀ اجتماعی، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: ...
  • بلک، جرمی و دیگران(1389) مطالعۀ تاریخ، ترجمۀ محمدتقی ایمان‌پور مشهد: ...
  • پاکتچی، احمد(1392) روش‌شناسی تاریخ، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع). ...
  • __________(1392) فقه‌الحدیث، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع). ...
  • حضرتی، حسن(1381) تأملاتی در علم تاریخ و تاریخ‌نگاری اسلامی، «گفت‌‌وگو ...
  • _________(1393) روش پژوهش در تاریخ‌شناسی، تهران: پژوهشکدۀ امام خمینی و ...
  • خضر، عبدالعلیم عبدالرحمن(1389) مسلمانان و نگارش تاریخ، ترجمۀ صادق عبادی، ...
  • دانشنامۀ جهان اسلام(1387) جلد 12، «مدخل حدیث» تهران: کتاب مرجع. ...
  • دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی(1391) جلد 20، «مدخل حدیث»تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ ...
  • دایرة‌المعارف تشیع(1371) جلد 2، «مدخل امام»، عباس زریاب و مشایخ ...
  • دایرةالمعارف مصاحب(1391) جلد2، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی. ...
  • الدوری، عبدالعزیز(1426) نشأة علم التاریخ عندالعرب، بیروت: مرکز دراسات العربیه. ...
  • دهباشی، علی(1393) «یادنامۀ عباس زریاب خویی»، مجلۀ بخارا، شمارۀ 104، ...
  • رابینسون، چیس اف(1392) تاریخ‌نگاری اسلامی، ترجمۀ محسن الویری، تهران: سمت. ...
  • رادمنش، عزت‌الله(1379) مکتب‌های تاریخی و تجددگرایی تاریخ، تهران: پیک دانش. ...
  • رضوی، سید ابوالفضل(1391) فلسفۀ انتقادی تاریخ، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و ...
  • _____________(1394) درآمدی بر تاریخ‌نگاری ایرانی‌اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ...
  • روزنتال، فرانتس(1365) تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام، ترجمۀ اسدالله آزاد، مشهد: ...
  • زریاب، عباس(1354) مجلۀ تلاش،مصاحبه با زریاب‌ درباره تاریخنگاری معاصر، سال ...
  • ________(1368) بزم آورد؛ شصت مقاله دربارۀ تاریخ فرهنگ و فلسفه، ...
  • ________(1381) «در باب تاریخ اسلام و سیره‌نبوی»، مجلۀ معارف، شمارۀ57. ...
  • ________ (1385) «بزم‌آوردی دیگر»، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی. ...
  • ________ (1385) سیرۀ رسول‌الله از آغاز تا هجرت، تهران: سروش. ...
  • ________ (1387) درس‌گفتارهای فلسفه‌تاریخ، حسین توکلی و دیگران، تهران: طرح ...
  • ________ (1387) شط شیرین پرشوکت، میلاد عظیمی، تهران: مروارید. ...
  • ________ (بی‌تا) تاریخ ساسانیان، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد ایران. ...
  • ________ (بی‌تا) مورخان ایرانی در عهد اسلامی، بی‌‌جا. ...
  • ________ (1350) تاریخ شاهنشاهی دوهزار و پانصد ساله ایران، ادارۀ ...
  • زرین‌کوب، عبدالحسین(1389) تاریخ در ترازو، تهران: امیرکبیر. ...
  • سالم، سید عبدالعزیز(1961) التاریخ و المورخون العرب، بیروت: دارالنهضه‌العربیه. ...
  • ساماران، شارل و دیگران(1389) روش‌های پژوهش در تاریخ، جلد 1و2، ...
  • سجادی، سید‌صادق و دیگران(1386) تاریخ‌نگاری در اسلام، تهران: سمت. ...
  • سخاوی، محمد بن عبدالرحمان(1413) الاعلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ، بیروت: ...
  • طاهری، فرهاد(1381) «سهم استاد زریاب در نهضت دایرة‌المعارف‌نویسی معاصر»، مجلۀ ...
  • عوادالمعروف، بشار(1385) «مظاهر التأثیر علم الحدیث فی علم التاریخ عندالمسلمین»، ...
  • ________ (1386) «اثرالحدیث فی نشاه التاریخ عندالمسلمین»، مجلۀ الاقلام، سال2، ...
  • فصیحی، سیمین(1388) «از تاریخ مردان نخبه تا تاریخ زنان فراموش‌شده»، ...
  • فصیحی، سیمین(1390) «نسبت‌های تاریخ و ایدئولوژی»، مجلۀ ماه، تاریخ و ...
  • فولادوند، عزت‌الله(1381) «خدا و انسان در تاریخ»، مجلۀ بخارا، شماره‌های ...
  • کار، ‌ای اچ(1378) تاریخ چیست، حسن کامشاد، تهران: خوارزمی. ...
  • کالینگوود، رابین جورج(1385) مفهوم کلی تاریخ، علی‌اکبر مهدویان، تهران: اختران. ...
  • گیب، هامیلتون و دیگران(1394) تاریخ‌نگاری در اسلام، یعقوب آژند، تهران: ...
  • مانزلو، آلن(1394) واساخت تاریخ، ترجمۀ مجید مرادی‌سه‌ده، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ ...
  • مصطفی، شاکر(1978) التاریخ العربی و المورخون، بیروت: دارالعلم للملایین. ...
  • مفتخری، حسین(1390) مبانی علم تاریخ، تهران: سمت. ...
  • مکالا، سی بی ین(1387) بنیادهای علم تاریخ، ترجمۀ احمد گل‌محمدی، ...
  • ملایی‌توانی، علیرضا(1395) درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ، تهران: نی. ...
  • میرجعفری، مرتضی و دیگران(1388) روش پژوهش در تاریخ، تهران: پژوهشگاه ...
  • میردال، گونار(1382) عینیت در پژوهش‌های اجتماعی، مجید روشنگر، تهران: مروراید. ...
  • میرزاصالح، غلامحسین(1381) تاریخ، نظریۀ تاریخ و تاریخ‌نگاری(گفت‌و‌گو با عباس زریاب)، ...
  • نلدکه، تئودور(1358) تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمۀ ...
  • هامفریز، آر استیفن(1396) چهارچوبی برای پژوهش در تاریخ اسلام، ترجمۀ ...
  • هیوز وارینگتن، مارنی(1386) پنجاه متفکر کلیدی در زمینۀ تاریخ، ترجمۀ ...
  • یاسپرس، کارل(1373) آغاز و انجام تاریخ، محمدحسین لطفی، تهران: خوارزمی. ...
  • یاسمی، رشید(1392) آیین نگارش تاریخ، تهران: اساطیر. ...
  • List of sources with English handwriting ...
  • Persian and Arabic Sources ...
  • -       Aḥmadī, Bābak (1387 Š.), Risālaīī dar Tārīḵ, Tehran: Markaz. ...
  • -       Āqāĵarī, Sayyed Hāšim; et. al (1393Š.), “Raviš-e Asnādī va ...
  • -       Āqāĵarī, Sayyed Hāšim (1396 s.), Ĵozva-ye Dar-e Tārīḵnigārī, Tehran: ...
  • -       Āīīnavand, Ṣādiq (1387 Š.), ‘Elm-e Tārīḵ dar Gostara-ye Ĵahān-e ...
  • -       Āštīānī, Manūčihr (1396 Š.), Ĵāma‘ešināsī-e Tārīḵī, Tehran: Pežūhišgāh-e ‘Olūm-e ...
  • -       ‘Avād al-Ma‘rūf, Bašār (1385), “Maẓāhir al-Taṯīr ‘Elm al-Ḥadīṯ ‘End ...
  • -       ‘Avād al-Ma‘rūf, Bašār (1386), “Aṯar al-Ḥadīt fi Našāh al-Tārīḵ ...
  • -       Dehbāšī, ‘Alī (1393 Š.) “Yādnāma-ye ‘Abbās Zaryāb ḵoīī”, Boḵārā, ...
  • -       Al- Dorī, ‘Abd al- ‘Azīz (1426), Nišā ‘Elm al- ...
  • -       EM (1391), Vol. 2. ...
  • -       Esmāīl, Maḥmūd (2005), Eškālīyyat al-Minhaĵ fi Dirāsat al- Torāṯ, ...
  • -       Esmā‘īlī, Ḥabīballāh; et. al (1392 Š.), Ĵostārḥaīī dar Tārīḵ ...
  • -       Faṣīhī, Sīmīn (1388 Š.), “Az Tārīk-e Mardān-e Noḵba tā ...
  • -       Faṣīhī, Sīmīn (1390 Š.), “Nisbathā-ye Tārīḵ va Īdeoložī”, Maĵala-ye ...
  • -       Fūlādvand, ‘Ezzatallāh (1381 Š.), “ḵodā va Ensān dar Tārīḵ”, ...
  • -       “Ḥadīṯ” (1387 Š.), EWI, Vol. 12. [In Persian] ...
  • -       “Ḥadīṯ” (1391 Š.), GIE, Vol. 20. [In Persian] ...
  • -       Ḥażratī, Ḥasan (1393 Š.), Raviš-e Pežūhiš dar Tārīḵšinasī, Tehran: ...
  • -       Ḥażratī, Ḥasan (1381 Š.), Ta‘amolātī dar ‘Elm-e Tārīḵ va ...
  • -       Black, Jeremy; et. al (1389 Š.), Motāli‘a-ye Tārīḵ, translated ...
  • -       ḵiżr, ‘Abd al-‘Alīm (1995), Al-Moslimūn va Ketāba al-Tārīḵ Dirāsa ...
  • -       Mīrĵafarī, Mortażā; et. al (1388 Š.), Raviš-e Pežūhiš dar ...
  • -       Mīrzā Ṣāliḥ, Ḡolām Ḥosayn (1381 Š.), Tārīḵ, Naẓarīa-e Tārīḵ ...
  • -       Moftaḵarī, Ḥosayn (1390 Š.), Mabānī-e ‘Elm-e Tārīḵ, Tehran: SAMT. ...
  • -       Moṣṭafā Šākir (1978), Al-Tārīḵ al-‘Arabī va al-Movariḵūn, Beirut: Dār ...
  • -       Mollāīī Tavānī, ‘Alī Reżā (1395 Š.), Darāmadī bar Raviš-e ...
  • -       Pākatčī, Aḥmad (1392 Š.), Fiqh al-Ḥadīṯ, Tehran: Entišārāt-e Dānišgāh-e ...
  • -       Pākatčī, Aḥmad (1392 Š.), Raviššināsī-e Tārīḵ, Tehran: Entišārāt-e Dānišgāh-e ...
  • -       Pežuhišgarān-e Mo‘āṣir-e Īrān, Vol. 10, Tehran: Farhang-e Mo‘āṣir. [In ...
  • -       Rādmaniš, ‘Ezzatallāh (1379 š.), Maktabhā-ye Tārīḵī va Taĵadodgarāīī-e Tārīḵ, ...
  • -       Rażavī, Sayyed Abulfażl (1391 Š.), Darāmadī bar Tārīḵnigārī Īrānī ...
  • -       Rażavī, Sayyed Abulfażl (13 94 Š.), Falsafa-ye Entiqādī-e Tārīḵ, ...
  • -       Sālim, Sayyed ‘Abd al- ‘Azīz (1961), Al-Tārīḵ va al- ...
  • -       Saĵĵādī, Sayyed Ṣādiq (1386 Š.), Tārīḵnigārī dar Eslām, Tehran: ...
  • -       Saḵāvī, Moḥammad b. ‘Abd al-Raḥmān (1413), Al- A ‘alān ...
  • -       Ṭāhirī, Farhād (1381 Š.), “Sahm-e Ostād Zaryāb dar Nihżat-e ...
  • -       Yāsamī, Rašīd (1392 Š.), Āīīn-e Nigāriš-e Tārīḵ, Tehran: Asāṭīr. ...
  • -       Zarrīnkūb, ‘Abd al-Hosyan (1389 š.0, Tārīḵ dar Tarāzū, Tehran: ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, Ābbās; Mašāyiḵ Farīdanī, Moḥammad Ḥosayn (1371 Š.), ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1368 Š.), Bazm Āvard, Tehran: ‘Elmī ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1385 Š.), Bazm Āvardī Dīgar, Tehran: ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1381 Š.), “Dar Bāb-e Tārīḵ-e Eslām ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1387 Š.), Darsgoftārhā-ye Falsafa-ye Tārīḵ, edited ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1354 Š.), Maĵala-ye Talāš. [In Persian] ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (n. d.), Movariḵān-e Īrānī dar ‘Ahd-e ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1385 Š.), Sīra-ye Rasūlallāh az Āḡāz ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1387 Š.), Šaṭ Šīrīn-e Poršokat, edited ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (n. d.), Tārīḵ-e Sāsānīān, Tehran: Entišārāt-e ...
  • -       Zaryāb ḵoīī, ‘Abbās (1350 Š.), Tārīḵ-e Šāhašāhī-e Do Hizār ...
  • English, German and French Sources ...
  • -       Bailyn, Bernard (1994), On the Teaching and Writing of ...
  • -       Brundage, Anthony (2017), Going to the Sources: A Guide ...
  • -       Burke, Peter (2005), History and Social Theory, Cornell University ...
  • -       Carr, Edward Hallet (1967), What is History? Vintage. ...
  • -       Collingwood, Robin George (2014), The Idea of History, Martino ...
  • -       Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen (1968), Arabische Literaturgeschichte, Zurich: Artemis. ...
  • -       Humphreys, R. Stephen (1991), Islamic History: A Framework for ...
  • -       Hughes-Warrington, Marine (2008), Fifty Key Thinkers on History, Routledge. ...
  • -       Iggres, George G. (2005), Historiography in the Twentieth Century: ...
  • -       Jaspers, Karl (1949), Vom Ursprung und Ziel der Geschichte, ...
  • -       McCullagh, Behan (2004), The Logic of History: Putting Postmodernism ...
  • -       Munslow, Alun (2006), Deconstructing History, Routledge. ...
  • -       Myrdal, Gunar (1969), Objectivity in Social Research, Pantheon. ...
  • -       Noldeke, Theodor (1879), Geschichte der Perser und Araber zur ...
  • -       Robinson, Chase F. (2002), Islamic Historiography, Chambridge: Cambridge University ...
  • -       Rosenthal, Franz (1968), A History of Muslim Historiography, Leiden: ...
  • -       Samaran, Charles (1961), L’Histoire et ses Méthodes, Gallimard. ...
  • -       Spalding, Roger; Christopher Parker (2007), Historiography: An Introduction, Manchester ...
  • -       Spuler, Bertold; et. al (1388 Š.), Tārīḵnigārī dar Īrān, ...
  • -       Stanford, Michael (1994), A Companion to the Study of ...
  • -       Stanford Michael (1998), An Introduction to the Philosophy of ...
  • نمایش کامل مراجع