بررسی تطبیقی-تحلیلی گفتمان‌های رقیب در خاورمیانه: مطالعه موردی گفتمان‌های انقلاب اسلامی ایران، اخوانی سکولار ترکیه و سلفی-تکفیری عربستان سعودی

گفتمان‌ها در عرصه سیاست خارجی، به عنوان یک پدیده مطالعاتی در روابط بین‌الملل، دارای جایگاه هستند. گفتمان‌ها، دال‌های شناور را از حوزه گفتمان‌گونگی هر کشور، بر حول دال مرکزی خود، مفصل‌بندی کرده و تبدیل به وقته می‌کنند. آنها با پدید آوردن غیر و رقیب، روابط خارجی کشورها را دارای هویت می‌کنند، آنگاه، گفتمان‌های غیر را شناخته و رقابت با آنها را شکل می‌دهند. در خاورمیانه امروزی، با توجه به اینکه این منطقه همواره دارای تنش بوده، سه گفتمان انقلاب اسلامی از سوی ایران، اسلام میانه‌رو از سوی ترکیه و سلفی-تکفیری از سوی عربستان، یکدیگر را به عنوان غیر شناسایی کرده‌اند و در حال رقابت با هم هستند. از آنجا که هر گفتمان تلاش می‌کند هژمون شود، گفتمان‌های مذکور نیز در این جهت، تلاش می‌کنند تا نفوذ خود را در خاورمیانه به حداکثر برسانند. با وجود چنین گفتمان‌هایی، هدف این مقاله، مقایسه آنها با یکدیگر است. بنابراین، پرسش اصلی این مقاله آن است که «در مقایسه تطبیقی گفتمان مذکور که از سوی سه قدرت منطقه‌ای ایران، ترکیه و عربستان هدایت می‌شوند، چه موارد مشابهت و تفاوتی وجود دارد؟» برای پاسخ به این سوال، روش تحقیق مقاله، روش گفتمانی و روش مقایسه‌ای است و نتیجه کلی مقاله نیز نشان می‌دهد گفتمان‌های سه‌گانه انقلاب اسلامی، اسلام‌میانه‌رو و سلفی-تکفیری، همگی برآمده از دال‌های شناور اسلام هستند، اما با توجه به وضعیت فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی سه کشور ایران، ترکیه و عربستان، به اشکال گوناگونی بر گرد دال‌های مرکزی متفاوت، مفصل‌بندی شده و یکدیگر را به عنوان رقیب، طرد می‌کنند.

کلیدواژه ها:

خاورمیانه ، گفتمان ، رقابت ، انقلاب اسلامی ، اخوانی سکولار ، سلفی-تکفیری