برآورد ظرفیت تبادل کاتیونی خاک با استفاده از توابع انتقالی

ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC )یکی از ویژگی های شیمیایی خاک است و در جذب و رهاسازی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و برآورد پتانسیل خطر فلزات سنگین و برخی آلاینده های آلی کاتیونی نقش مؤثری دارد . این ویژگی های شاخص خوبی برای تعیین کیفیت و بهره وری خاک Soil quality and productivity بوده و مقدار آن بسته به میزان مواد آلی، مقدار و نوع رس و شرایط خاک متغیر است . pH خاک نیز در خاک های دارای بار وابسته به pH با تأثیر برگروه های عامل، در مقدار CECمؤثر می باشد . از این رو اندازه گیری CEC ضروری ولی مستلزم صرف وقت و هزینه می باشد . در مورد مشخصاتی که اندازه گیری مستقیم آنها مشکل و پرهزینه می باشد، تجزیه اطلاعات موجود به نحوی که منجر به برآورد آنها از داده های اندازه گیری شدة موجود شود، راهی آسان و به صرفه خواهد بود . روش اخیر یا روش غیرمستقیم بدست آوردن داده ها، توابع انتقالی خاک نامگذاری شده است . توابع انتقالی خاک Pedotransfer functions ، توابعی هستند که خصوصیات زودیافت خاک Readily available properties مانند فراوانی نسبی ذرات خاک و میزان مواد آلی خاک را به خصوصیات دیریافت خاک Costly measured properties مانند ظرفیت تبادل کاتیونی خاک ارتباط می دهند (4) ظرفیت تبادل کاتیونی. عموما بر اساس بافت و مواد آلی خاک بر آورد می شود . در این خصوص پژوهشگران توابعی برای برآورد ظرفیت تبادل کاتیونی از روی ویژگی های زود یافت خاک ارایه نمودند . به عنوان مثال خاکشناسان برای ایالت کبک کانادا فرمول Clay ا CEC=2O.C +./5 وبرای ایالت آلبرتای کاناد فرمول CEC= 3/8O.C+ /.6Clay و (1981) Patterson برای ناحیه هالدیمند نرفولک اونتاریوی کانادا رابطه CEC=3/79+4/37O.C+0/21Clay را پیشنهاد کردند (6). (1995) Van keulen و Bell برای خاک های چهار منطقه از مکزیک با استفاده از متغیرهای مقدار رس، ماده آلی و pH خاک تابعی برای برآورد ظرفیت تبادل کاتیونی ارائه دادندKrogh .(R 2 =0/96 و همکاران (2000) با 1643 نمونه از خاک های دانمارک و استفاده از متغیرهای مقدار ماده آلی، رس، سیلت ریز و PH خاک در عصاره کلرور کلسیم توابعی برای برآورد ظرفیت تبادل کاتیونی ارائه دادند (R 2 =0/90) کریمیان (1375) با استفاده از 150 نمونه خاک استان فارس، معادلات رگرسیونی چند متغیره ایجاد و سهم رس و مواد آلی در ظرفیت تبادل کاتیونی خاک را محاسبه و نیز ظرفیت تبادل کاتیونی تعدادی از خاکها را پس از اکسایش مواد آلی با آب اکسیژنه اندازه گیری کرد و سهم مواد آلی و رس را به طور مستقیم تعیین نمود . با توجه به اهمیت ظرفیت تبادل کاتیونی بعنوان یکی از ویژگی های شیمیایی مهم خاک، تأثیر عمده آن بر رشد گیاه و توانائی خاک را برای نگهداری آب و مواد غذائی، اندازه گیری آن ضروری می باشد از آنجا که اندازه گیری آن مستلزم صرف وقت و هزینه بالا می باشد، برآورد آن با دقتی قابل قبول از طریق برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تلاشی ارزنده خواهد بود . هدف از این پژوهش برآورد ظرفیت تبادل کاتیونی با استفاده از توابع انتقالی می باشد