پهنه بندی بافت خاک سطحی مناطق آلوده ناشی از جنگ کویت در استان های خوزستان و فارس

ین پروژه یکی از پروژه های زیر یک طرح تحقیقاتی تحت عنوان "پهنه بندی فاکتورهای موثر بر ظرفیت خود پالایی خاک دشت های کشاورزی در استانهای خوزستان و فارس" می باشد. هدف از انجام این تحقیق فراهم آوردن اسناد مبنایی برای انجام تحقیقات و تفسیرآسیب های زیست محیطی ناشی از آلوده شدن خاک ها در گذشته و پیش بینی ویژه-مکانی خطر آلوده شدن آنها در آینده است. بافت خاک به عنوان مهمترین فاکتور فیزیکی خاک تاثیر مستقیم در بسیاری از فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک دارد. همچنین، بافت خاک یکی از فاکتورهای موثر در ظرفیت خود پالایی خاک می باشد. از آنجاییکه این تاثیر بیشتربستگی به سطح مخصوص ذرات خاک دارد و اکثریت قریب به اتفاق سطح مخصوص خاک مربوط به ذرات رس می باشد، در این تحقیق مقادیر کمی اجزا بافت خاک شامل درصد رس، درصد سیلت و درصد شن در 9 دشت استان خوزستان با مساحت حدود ‮‭520‬ هزار هکتار و ‮‭16‬ دشت استان فارس با مساحت حدود ‮‭365‬ هزار هکتار با انجام عملیات میدانی در نقاط مشاهداتی مکان دار اندازه گیری شد و نقشه مقدار و پراکنش جغرافیایی درصد رس در خاک سطحی به عنوان شاخصی از بافت خاک تهیه گردید. درعملیات ستادی یک شبکه منظم با فواصل 1 تا 1 کیلومتر بر روی نقشه های توپوگرافی ‮‭000:1‬،‮‭50‬ منطبق و نقاط مشاهداتی یر روی گره های شبکه جانمایی و مشخصات جغرافیایی هر نقطه مشاهداتی در سیستم‭UTM ‬مشخص و در محیط نرم افزار اکسل وارد صفحه گسترده گردید و بدین ترتیب یک فایل متنی حاوی مشخصات جغرافیایی نقطه مشاهداتی در هر دشت تهیه شد. در عملیات میدانی، هر نقطه مشاهداتی توسط سامانه مکان یاب جهانی ‭(GPS) ‬تعیین موقعیت شد. در هر نقطه مشاهداتی 5 نمونه خاک، یکی در مرکز و بقیه هر یک به شعاع ‮‭10‬ متر از مرکز نقطه مشاهداتی در جهات چهار گانه جغرافیایی از عمق ‮‭0-30‬ سانتیمتری خاک تهیه و با مخلوط کردن آنها یک نمونه مرکب به وزن حدود سه کیلو گرم تهیه و برای انجام تجزیه های آزمایشگاهی آماده و برچسب گذاری شد. داده های کمی بافت خاک سطحی شامل درصد شن، درصد سیلت و درصد رس خاک سطحی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با اعمال تکنیک های زمین آماری وکارتوگرافی در سامانه اطلاعات جغرافیایی ‭ArcGIS ‬اقدام به پهنه بندی وتهیه نقشه مقدار و پراکنش جغرافیایی درصد رس خاک سطحی گردید. نقشه های تهیه شده در این تحقیق مبنایی برای بررسی ظرفیت میرایی خاک در مقابل آلاینده های اتمسفری و زمینی و در نتیجه آسیب پذیری خاکها در بخش های مختلف دشت های کشاورزی استانهای خوزستان و فارس فراهم می آورد. با آگاهی ازظرفیت میرایی خاک در مقابل آلاینده ها می توان شکنندگی اکوسیستم های موجود و آسیب های زیست محیطی ناشی از آلودگی حاصل از سوختن چاههای نفت در جنگ کویت را در استانهای خوزستان و فارس تفسیر و میزان تاثیر گذاری آلاینده های احتمالی را در آینده پیش بینی نمود. واژه های کلیدی: بافت خاک، خود پالایی خاک، آلودگی اتمسفری، زمین آمار، سامانه های اطلاعات جغرافیایی، جنگ کویت