بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف گیاهان مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (اردبیل- بلان)

هر یک از گونههای مرتعی در ماههای فصل چرا و سال های مختلف تولید معینی دارد. دام چرنده نیز در هر مقطع از فصل چرا و سال های مختلف مقدار علوفه معینی مصرف می کند که بر حسب شرایط و نژادهای مختلف متفاوت می باشد. بدون شناخت خصوصیات تولیدی گیاهان و میزان مصرف علوفه یک مرتع در طول دوره چرا برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمیباشد. بمنظور بررسی خصوصیات رویشی، تولیدی و میزان مصرف علوفه گیاهان در مراحل مختلف فنولوژی توسط دام، طرح حاضر در مراتع یایپاق سبلان به مدت4 سال (‮‭1386-1389‬) اجرا شد. برای تعیین تولید کمی، تولید علوفه هر یک از گونه ها در داخل قطعات محصور و علوفه باقیمانده آنها در عرصه های چرا شده توسط دام، با فواصل یک ماهه برداشت شده و از تفاضل آن ها، میزان مصرف از هر گونه تعیین شد. نمونه ها هر ماه یکبار برداشت شد. اطلاعات تولید و مصرف در 3 ماه در فصل چرا و بمدت 4 سال جمع آوری شد. این کار تا خروج دام از مرتع ادامه یافت. سرانجام به منظور تاثیر سال های مورد مطالعه و ماه های برداشت بر تولید و مصرف گونه های تحت بررسی در منطقه مورد مطالعه، اعداد و ارقام حاصل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین گونه های مرتعی از نظر درصد تولید و مصرف تفاوت زیادی در ماههای فصل رشد و فصل چرا و همچنین در سالهای مورد بررسی وجود دارد. کل تولید علوفه گیاهان سایت در سالهای بررسی تفاوت داشت. میانگین تولید چهار ساله سایت ‮‭1794‬ کیلو گرم در هکتار بود. در سال ‮‭89‬ بیشترین مقدار علوفه و در سال ‮‭87‬ کمترین مقدار علوفه تولید شد. میزان مصرف دام از کل علوفه تولید شده سایت در تمام سالهای مورد بررسی زیاد بود، بطوریکه در سال ‮‭87‬ بیشترین و درسال ‮‭88‬ کمترین مقدار علوفه تولیدی مورد مصرف قرارگرفت. در تولید و مصرف گونه ها در سالهای مختلف اختلاف معنی دار وجود داشت. در مجموع برخی از گونه ها مانند ‭Alopecurus textilis ‬و‭Festuca sulcata ‬و ‭Poa trivialis ‬ازگونه های پر تولید و پر مصرف می باشد که دارای درصد پوشش و تراکم بالایی در سایت می باشند. گونه ‭Bromus tomentellus ‬با خوشخوراکی بالا نیز از زمره گونه هایی است که با تولید نسبی کم، بیشتر مورد توجه دامها بوده و درصد بهره برداری آن در طول چهار سال نسبت به گونه های دیگر بیشتر بود. در بین گونه های مورد مطالعه دو گونه پهن برگ ‭Scorzonera rradicosa ‬و ‭Astragalus sp ‬با وجود تراکم و درصد پوشش بالا، نسبت به گونه های دیگر دارای کمترین تولید نسبی بودند. کلمات کلیدی: مرتع، تولید علوفه، مصرف علوفه، استان اردبیل