مطالعه هیدرولوژی خلیج گرگان

خلیج گرگان بزرگترین خلیج ، در دریای خزر بوده و در جنوب شزقی دریای خزر و در جهت شرق به غرب امتداد دارد. به طور کلی تمام تبادلات آب خلیج گرگان با دریای خزر از طریق مجرای آشوراده صورت می پذیرد. بنابراین ویژگی های آب و رسوبات خلیج گرگان به شکل قابل توجهی با خصوصیات آب و رسوبات سواحل جنوبی دریای خزر شباهت دارد. یکی از خصوصیات مهم اقلیمی مناطق ساحلی و مجاور دریا الگوی امواج می باشد ، الگوی امواج هر منطقه متاثر از الگوی باد آن منطقه است. در خلیج گرگان ‮‭56/6‬ درصد از اوقات سال هوا آرام بوده و باد نمی وزد. باد غالب سالانه با ‮‭8/95‬ درصد وقوع از غرب بوده و پس از آن بادهای شمال غربی با درصد وقوع ‮‭8/7‬ درصد بیشترین درصد وقوع را در سال دارند. (رحیمی پورانارکی و همکاران ‮‭1385‬،). در منطقه ورودی خلیج گرگان ( خارج خلیج)، حداکثر ارتفاع امواجی که به ساحل می رسند ‮‭5.5‬ متر با پریود ‮‭10‬ ثانیه و جهت شمال غربی با دوره بازگشت ‮‭100‬ سال است. و حداقل آن دارای ‮‭35.3‬ متر ، پریود ‮‭85.7‬ ثانیه جهت شمال و با دوره بازگشت ‮‭20‬ سال می باشد.(رحیمی پورانارکی و همکاران ‮‭1385‬،). با توجه به گلموج بدست آمده برای منطقه خلیج گرگان ، حداکثر ارتفاع موج ‮‭0/8‬ متر بر ثانیه در جهت غرب می باشد. مدتوفان از اصلی ترین عوامل تغییر تراز آب در مناطق کم عمق ساحلی می باشد. در طی سال آبی ‮‭88-87‬ در ایستگاه های بندر انزلی، بندر نوشهر ، بندر صدرا و آشوراده به ترتیب ،‮‭28‬ ،‮‭30 46‬ و ‮‭49‬ تراز طوفانی بیش از ‮‭10‬ سانتی متر رخ داده است که بالاترین تراز ارتفاعی در ایستگاه تراز سنجی آشوراده معادل ‮‭69‬ سانتی متر بوده است. در این ایستگاه ‮‭49‬ تراز توفانی رخ داده است، که بالاترین مد به ارتفاع ‮‭69‬ سانتی متر و پایین ترین آن ‮‭11‬ سانتی متر بوده است خطوط هم ارتفاع خیزآب طوفان دریایی در جنوب شرقی دریای خزر با حداکثر سرعت باد غربی ‮‭30/888‬ متر بر ثانیه ، ‮‭1/08‬ متر می باشد. همچنین ، مقادیر ارتفاع خیزآب توفان دریایی در خلیج گرگان با سرعت 8 متر بر ثانیه بسیار اندک برآورد گردید. از آنجا که الگوی جریان عمومی در دریای خزر پاد ساعتگرد می باشد، لذا در منتهی الیه شرق دریای خزر در سواحل جنوبی ( جنوب شرق دریا ) به دلیل وجود خلیج گرگان بخشی از این جریان به طرف خلیج منحرف شده و بر جریان های درون خلیج تاثیر می گذارد.(پورمندی یکتا ‮‭1385‬،). شکل جریان در خلیج گرگان دارای الگوی چرخشی و به صورت ساعتگرد می باشد. جریانات موازای سواحل شبه جزیره میانکاله ، پس از ورود به داخل خلیج گرگان ، جزیره آشوراده را دور زده و به سمت غرب حرکت می کنند . علت این را می توان هندسه مرزهای خشکی خلیج در بخش جنوب شرقی ذکر کرد که باعث چرخش در حدود ‮‭90‬ درجه ای جریان ها شده است. حداکثر سرعت های سطحی جریان با مقدار ‮‭32‬ سانتی متر بر ثانیه به مرکز دهانه خلیج گرگان مربوط است ، حداکثر سرعت های میانی با مقدار ‮‭46‬ سانتی متر بر ثانیه به 3 کیلومتری شمال دهانه خلیج (خارج از خلیج) و حداکثر سرعت های عمقی با مقدار ‮‭40‬ سانتی متر بر ثانیه به به ‮‭3/5‬ کیلومتری جنوب غربی دهانه خلیج (داخل خلیج ) مربوط بوده است(واحد زنجانی حبیبی ‮‭1380‬،). مقادیر سرعت جریان آب برای خلیج گرگان به طور میانگین ‮‭0/1 0/8‬ متر بر ثانیه برآورد شده است در اثر تابش امواج در جهت شمال ، شمال غرب و غرب ، جریان های ساحلی به سمت دهانه خلیج ایجاد می شود که این جریان ها باعث انتقال رسوبات به سمت دهانه خلیج می شوند. با افزایش رسوبگذاری در قسمت شرق شبه جزیره میانکاله (سمت دهانه ورودی ) و همچنین وجود نیزار در این بخش از سواحل منطقه ، این قسمت از زبانه ماسه ای تثبیت شده و همین امر در ایجاد و افزایش طول این زبانه ماسه ای موثر است(واحد زنجانی حبیبی ‮‭1380‬،).