ارزیابی ژنوتیپ های گندم بهاره در تاریخ های کاشت مطلوب و کرپه در شرایط آبیاری معمول و خشکی انتهای فصل

به منظور ارزیابی ژنوتیپ های گندم نان و دوروم بهاره در تاریخ های کاشت مطلوب و کرپه و در شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی انتهای فصل در سال های زراعی ‮‭1386‬ و ‮‭1387‬ آزمایشی با استفاده از طرح آماری کرت های دوبار خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار به اجرا در آمد. تیمار های تاریخ کاشت، رژیم های آبیاری و ژنوتیپ ها به ترتیب در کرتهای اصلی، فرعی و فرعی فرعی قرار داشتند. ژنوتیپها از نظر صفات عملکرد دانه، بیوماس و اجزای عملکرد دانه ارزیابی شده، پاسخ به تنش کم آبی آنها با اندازه گیری محتوای نسبی آب برگ پرچم‭(FLRWC) ‬و نزول دمای کانوپی‭(CTD) ‬تحت دو رژیم آبی انجام پذیرفت. میزان حساسیت و تحمل به خشکی آخر فصل ژنوتیپها با شاخص های حساسیت و تحمل به خشکی نظیر ‭SSI‬، ‭STI‬، ‭TOL‬، ‭GMP ‬ارزیابی شدند. همچنین واکنش ژنوتیپها به تاریخ های کاشت مطلوب و کرپه بررسی شد. داده های بدست آمده از اجرای پروژه در دو سال زراعی با استفاده از نرم افزارهای آماری از جمله ‭MSTATC ‬و ‭SAS ‬تجزیه واریانس ساده و مرکب شده، سپس بر اساس نتایج اقدام به مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن شد. در نهایت با بررسی اقتصادی بهترین تیمار انتخاب شد. در سال دوم لاین امیدبخش فاکولتاتیو ‮‭84-12‬‭-C ‬نیز در کنار ژنوتیپ های قبلی بررسی شد. در این آزمایش صفات شاخص برداشت، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، کلروفیل برگ پرچم ‭(SPAD)‬، وزن هزار دانه، تعداد سنبله درمترمربع، وزن دانه درسنبله، تعداد دانه درمترمربع، وزن تک سنبله، نزول دمای برگ پرچم‭(FLTD) ‬و محتوای نسبی آب برگ مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ومقایسات میانگین نشان دادکه رژیم آبیاری توانست بر عملکرد بیولوژیک و وزن هزار دانه در سطح 1 درصد و بر روی عملکرد دانه، تعداد سنبله بارور در متر مربع و وزن دانه در سنبله در سطح احتمال 5 درصد موثر باشد. در این آزمایش ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، درصد سبز شدن، محتوای کلروفیل برگ پرچم در سطح احتمال 1 درصد و از لحاظ صفاتی چون، تعداد سنبله بارور در مترمربع، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و محتوای نسبی آب برگ پرچم در اندازه گیری دوم در سطح احتمال 5 درصد با یکدیگر مت فاوت بودند. تجزیه همبستگی بین عملکرد دانه با سایر صفات به روش پیرسون نشان داد که عملکرد دانه با صفاتی مثل وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد و با تعداد سنبله بارور در متر مربع، وزن دانه در سنبله و محتوای آب نسبی برگ پرچم در مرحله گرده افشانی در سطح احتمال 5 درصد همبستگی مثبت و معنی داری دارد. در شرایط کاشت تاخیری ژنوتیپ های مورد بررسی و امکان وجود تنش خشکی انتهای فصل نتایج میانگین های عملکرد دانه نشان داد که ژنوتیپ ‮‭11‬‭-DN ‬در هر دو رژیم آبیاری عملکرد بیشتری در مقایسه با دیگر ژنوتیپ ها داشته و برتری خود را نشان داد. واژه های کلیدی : گندم، تنش خشکی انتهایی، تاریخ کاشت