استخراج و تجزیه کیفی و کمی اسانس گونه های مختلف آویشن در برخی از استان های کشور(کردستان)

آویشن یکی از گونه های مهم گیاهی از نظر صنایع داروسازی، تولید علوفه و حفاظت خاک است. این تحقیق بمنظور بررسی ویژگیهای تولید اسانس و شناسایی ترکیبات موجود در اسانس گونه های مختلف این گیاه شامل ‭Thymus kotschyanus‬، ‭Thymus fallax‬، ‭Thymus pubescens‬، ‭Thymus fedtschenkoi‬، ‭Thymus transcaucasicus‬، ‭Thymus daenensis ‬در 6 رویشگاه مرتعی استان کردستان بمدت 5 سال از ‮‭1386‬ تا ‮‭1390‬ اجرا گردید. برای انجام این تحقیق در زمان گلدهی گونه های آویشن به عرصه های رویشی مراجعه و از اندام های هوایی گیاهان مقدار لازم برداشت و در شرایط اتاق خشک و با استفاده از سیستم اسانس گیری کلونجر و روش تقطیر با آب اسانس گونه ها استخراج گردید. بوسیله دستگاههای گاز کروماتوگراف ‭(GC) ‬و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی ‭(GC/MS) ‬ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس هریک از گونه ها شناسایی شد. نتایج نشان داد که بیش از ‮‭30‬ ترکیب شیمیایی متفاوت در اسانس گونه های آویشن وجود دارند و اغلب این ترکیبات در صنایع مختلف دارویی، آرایشی، غذایی و بهداشتی مصرف می شوند. کمترین درصد اسانس تولید شده توسط گونه‭Thymus fallax ‬رویشگاه قروه(‮‭0/78‬ درصد) و بیشترین درصد اسانس (‮‭3/05‬ درصد ) توسط همین گونه در رویشگاه صاحب سقز بدست آمد. مقدار دو ترکیب شیمیایی ارزشمند تیمول و کارواکرول در گونه های مختلف بسیار متغیر و میزان کارواکرول از صفر تا ‮‭4/82‬ درصد و میزان تیمول نیز بسیار متفاوت و از صفر در برخی گونه ها تا ‮‭70/59‬ درصد در گونه ‭Thymus daenensis ‬رویشگاه قروه نوسان داشت. گونه های مختلف دارای مقادیر متفاوتی از هریک از ترکیبات شناسایی شده هستند، بطوریکه در گونه های ‭Thymus fedtschenkoi‬، ‭Thymus pubescens ‬و ‭Thymus daenensis ‬میزان تیمول و کارواکرول ، در گونه ‭Thymus fallax ‬جمع آوری شده از سقز ترکیبات آلفا ترپینیول و ژرانیول، در گونه ‭Thymus fallax ‬جمع آوری شده از قروه ترکیبات ژرانیول استات و آلفا ترپینیول ، در گونه ‭Thymus transcaucasicus ‬ترکیب لینالول و در گونه ‭Thymus kotschyanus ‬جمع آوری شده از دو رویشگاه متفاوت در سقز مقدار دو ترکیب آلفا ترپینیول و لینالول بیشتر از سایر ترکیبات شناسایی شده در اسانس گونه های مورد بررسی بود. واژه های کلیدی: آویشن- اسانس - استخراج - ترکیبات شیمیایی