ارزیابی عملکرد سازه های اندازه گیری جریان آب در شبکه آبیاری مغان

سرمایه های عظیمی برای توسعه منابع آب کشور از طریق احداث سیستم های ذخیره، انحراف، انتقال و توزیع آب در شبکه های آبیاری صرف شده است. در این راستا، سنجش و ارزیابی عملکرد شبکه های آبیاری، خصوصا سازه های هیدرولیکی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. تحویل حجمی آب نیاز به سازه های اندازه گیری دقیق جریان آب دارد. درشبکه های آبیاری و زهکشی، توزیع و تحویل دقیق و عادلانه آب از اهم وظایف مدیریت بهره برداری از شبکه می باشد. برای انجام این مهم، در کنار سازه های اندازه گیری دقیق، بهره برداری و نگهداری صحیح از این سازه ها و به کارگیری روابط صحیح حاکم بر آنها در جهت تحویل حجمی مناسب به آب بران و مشترکین شبکه ها از مهمترین اهداف در شبکه است. در یک شبکه آبیاری، به انواع متفاوتی از سازه ها نیاز است که وظیفه آنها انتقال و توزیع بهینه آب آبیاری در سراسر شبکه می باشد، به طوری که بتوان از منابع آب موجود به نحو مطلوبی جهت تولید محصولات کشاورزی استفاده کرد. در شبکه آبیاری مغان، تعداد ‮‭1246‬ عدد دریچه آبگیر، جهت کنترل و تنظیم سطح آب نصب شده که به غیر از دریچه های ورودی در محل بند (که از نوع دریچه های قوسی می باشد)، از دریچه های کشویی به عنوان سازه های اندازه گیری جریان استفاده شده است. این شبکه نیز مانند سایر شبکه های آبیاری کشور با مشکل دقیق نبودن سازه های اندازه گیری جریان روبه رو است. به همین دلیل، در اجرای طرح بهسازی شبکه، حدود نیمی ازسازه ها با دریچه های نیرپیک تعویض شدند. لزوم تعیین دقت اندازه گیری سازه ها، خصوصا در صورت اجرای عملی طرح تحویل حجمی آب ضروری به نظر می رسد و پژوهش حاضر در این راستا انجام گردیده است. در این تحقیق با بازدید از شبکه و بررسی نقشه ها و اطلاعات موجود، به-صورت تصادفی چهار کانال از شبکه انتخاب شد و در هرکدام از کانال ها، روی سازه ها آزمایشات اندازه گیری جریان آب و بررسی های لازم انجام گردید. جهت اندازه گیری در محل مورد نظر، میزان دبی واقعی در مقادیر مختلف جریان و حداقل در سه تکرار به وسیله دستگاه دبی سنج التراسونیک اندازه گیری گردید. در هر سازه، دبی واقعی با دبی اسمی سازه که در بهره برداری از آن استفاده می شود مورد مقایسه قرار گرفت و خطای نسبی سازه ها به دست آمد. نتایج بررسی هیدرولیکی سازه های اندازه گیری نشان داد که متوسط خطای نسبی بین ‮‭7/11‬ تا ‮‭34/38‬ درصد بود. در بخش ارزیابی بهره برداری، آب بندی نامناسب، تخریب و عدم کارایی اشل های تعیین سطح آب و باز شدگی دریچه ها، پوسیدگی و دستکاری دریچه ها از مشکلات بهره برداری سازه ها می باشد که در این جهت، توصیه های لازم شامل کنترل و اصلاح بهینه و کالیبراسیون سازه ها ارایه گردیده است. واژه های کلیدی: آب، شبکه آبیاری، سازه، مغان