گزارش نامگذاری و آزاد سازی لاین جدید گندم نان ‭(CBRD-3/STORK X DICOCCOIDES) ‬عملکرد دانه بالا، مقاوم به بیماری زنگ زرد، حایز کیفیت نانوایی بالا برای اقلیم گرم و خشک جنوب کشور

لاین ‮‭87-18‬‭-S ‬با شجره ‭ICW‬‮‭11-0474-99‬‭AP-‬0‭AP-‬0‭AP-‬4‭AP-‬0‭AP CBRD-‬3‭/STORK X DICOCCOIDES‬، حاصل از برنامه مشترک تحقیقاتی از برنامه اصلاح گندمهای بهاره ویژه مناطق با عرض جغرافیایی پایین در غرب و مرکز آسیا و شمال آفریقا ‭(AIISWIP) ‬که از سال زراعی ‮‭1383-84‬ بین موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال وبذر و مرکزتحقیقات بین المللی ایکاردا آغاز و تا سال ‮‭1386‬ ادامه داشت، می باشد. تلاقی لاین مورد نظر در سال ‮‭1999‬ در مرکز تحقیقات بین المللی ایکاردا واقع در حلب سوریه انجام و مراحل اداره نسل های در حال تفکیک را تا حصول لاین خالص در همان محل پشت سر گذرانده بود. لاین خالص شده در سال زراعی ‮‭1384-85‬ در قالب آزمایش مقدماتی مقایسه عملکرد ‭Preliminary Yield Trial)) ‬به همراه ‮‭318‬ لاین و رقم در سه ایستگاه خرم آباد، دزفول و داراب مورد ارزیابی قرار گرفت و بدلیل برتری عملکرد دانه نسبت به شاهد های آزمایش در هر سه ایستگاه انتخاب و به آزمایش مقایسه عملکرد پیشرفته ‭( Advanced Wheat Yield Trial) ‬برنامه فوق الذکر وارد گردید. این آزمایش در سال زراعی ‮‭186‬-،‮‭1385‬ در سه ایستگاه خرم آباد، دزفول و داراب و در قالب پنج آزمایش با شرکت ‮‭110‬ لاین مورد ارزیابی قرار گرفت که لاین کاندید معرفی در آزمایش پنجم با شاهد چمران مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت و بدلیل برتری عملکرد نسبت به شاهدهای چمران و دز انتخاب ( بترتیب ‮‭1/3‬ و ‮‭11‬ درصد) و به آزمایش مقایسه عملکرد الیت ‭(Elite Yield Trial) ‬برنامه مشترک گندم های بهاره که در سال زراعی ‮‭87‬-،‮‭1386‬ در ایستگاههای خرم آباد، داراب و دزفول و با شرکت ‮‭32‬ لاین و رقم (شاهدهای دز و چمران) انجام گردید، وارد شد. در این آزمایش نیز لاین کاندید معرفی عملکردی بالاتر از ارقام چمران و دز، شاهدهای آزمایش، (بترتیب 3 و ‮‭7/5‬ درصد برتری) داشت. با توقف برنامه مشترک، لاین معرفی کاندید به برنامه یکنواخت سراسری اقلیم گرم و خشک جنوب که از سال زراعی ‮‭1387-88‬ به مدت دو سال زراعی و در شش ایستگاه اقلیم گرم و خشک جنوب کشور شامل ایستگاههای اهواز، داراب، زابل، ایرانشهر، خرم آباد و دزفول اجرا گردید، وارد شد. نتایج این مطالعه نشان داد که لاین جدید دارای پایداری عملکرد دانه در ایستگاههای مورد ارزیابی بوده و به عنوان لاین کاندید برای نامگذاری در فرآیند تکثیر بذر و بررسیهای تحقیقی- تطبیقی و ترویجی قرارگرفت. ارزیابی این لاین در قالب مطالعه خزانه بیماری زنگ زرد نشان داد که لاین مورد معرفی به نژادهای فیزیولوژیک زنگ زرد در مناطق با شدت بیماری بالا (زرقان، ساری، مشهد، کرج، مغان ، اسلام آباد و اردبیل )، مقاوم ‭(MR‬‮‭40‬‭-o) ‬می باشد. لاین ‮‭87-18‬‭-S ‬در مرحله گیاه کامل نسبت به بیماری زنگ قهوه ای گندم در مناطق مورد ارزیابی (اردبیل، گرگان، ساری، کلاردشت و اهواز) دارای واکنش مقاومت تا نیمه حساسیت در شرایط مزرعه بود از نظر کیفیت نانوایی بررسی های متعدد کیفی حاکی از آن بود که این لاین در گروه بسیار خوب قرار داشته و درصد پروتیین آن ‮‭12/4‬ درصد بوده است. بررسی های تحقیقی- ترویجی در مزارع زارعین اقلیم جنوب کشور نیز حاکی از برتری این رقم بود به طوری که نتایج یک آزمایش تحقیقی- ترویجی که در یک منطقه استان خوزستان انجام شد، نشان داد که لاین ‮‭87-18‬‭-S ‬، از لحاظ میانگین عملکرد نسبت به ارقام چمران و ویریناک، شاهدهای آزمایش، بترتیب با میانگین عملکرد ‮‭5280‬ در برابر با ‮‭4340‬ و ‮‭3927‬ کیلوگرم در هکتار ‮‭22‬ و ‮‭26‬ درصد برتری داشته است. لاین کاندید معرفی در شرایط آین آزمایش تحقیقی-ترویجی، شش روز نسبت به شاهد چمران زودرس تر و نسبت به رقم ویریناک (رقم بسیار زودرس در منطقه خوزستان) تنها دو روز دیررس تر بوده است. در کل با توجه به نتایج مطالعات انجام شده که نشان دهنده پتانسیل عملکرد بالا، تحمل نسبتا خوب آن به گرمای آخر فصل، زودرسی نسبی، مقاومت قابل قبول به بیماری زنگ زرد و قهوه ای و ریزش دانه این لاین، نامگذاری و معرفی آن برای کشت در مناطق گرم جنوب به خصوص مناطقی که فشار بیماری ها و به ویژه زنگ زرد در آن مناطق عامل محدود کننده می باشد ( مناطق شمالی استان خوزستان، مناطق جنوبی استان فارس، مناطق گرم استان های لرستان، کرمان و کرمانشاه) پیشنهاد می گردد.