بررسی وضعیت دوام در پوشش بتنی کانال های آبیاری استان همدان و ارایه راهکارهای نوین بهبود آن

تحقیقات و مطالعات انجام شده بیانگر این است که پوشش بتنی در کانال های آبیاری مناطق سردسیر اغلب بعد از گذشت مدت کوتاهی از اجرا، به دلیل نداشتن دوام در برابر یخ زدن- ذوب شدن متناوب، دچار ترک خوردگی و تخریب گردیده اند. نتیجه این تخریب از بین رفتن سرمایه گذاری انجام شده و برآورده نشدن هدف اصلی از اجرای آن یعنی کاهش تلفات نشت آب در مسیر انتقال و توزیع آب می باشد. لذا ضروریست ضمن ارزیابی شاخص های دوام پوشش بتنی در مقابل این پدیده مخرب، راهکارهای بهبود آن ارایه گردد تا در پروژه های آینده مد نظر قرار گرفته و از تخریب آن ها جلوگیری گردد. برای این منظور در این پروژه در استان همدان تعداد 195 مغزه بتنی و تعدادی آزمونه بتنی آزمایشگاهی با طرح اختلاط مشابه بتن در کانال های آبیاری تهیه و آزمایش های مختلف مقاومتی و دوامی بر روی آن ها انجام گردید. بر اساس نتایج آزمایش های صحرایی و آزمایشگاهی، در مغزه های بتنی متوسط مقاومت فشاری 215 کیلوگرم بر سانتیمترمربع، مقدار جذب آب اولیه و نهایی به ترتیب 24/4، 11/7 درصد و جذب مویینه متوسط معادل 3/0 میلیمتر در جذر ساعت می باشد. در حالی که مقادیر استاندارد توصیه شده پارامترهای فوق برای بتن بادوام در مقابل یخبندان- ذوب به ترتیب: 300 کیلوگرم بر سانتیمترمربع، 3%، 5% و کمتر از 1/0 میلیمتر در جذر ساعت می باشند. لذا مطابق این داده ها، به طور متوسط پوشش های بتنی مورد ارزیابی از دوام لازم برخوردار نبوده و دارای کیفیت ضعیف می باشند. متوسط چگالی خشک و اشباع مغزه ها به ترتیب 17/2 و 32/2 گرم بر سانتیمترمکعب می باشد. مقاومت الکتریکی چهار نقطه ای و ویژه حجمی به ترتیب 639 و 231 اهم- متر تعیین گردید. بر اساس نتایج، پوشش بتنی کانال های مورد مطالعه علی رغم داشتن مقاومت فشاری و الکتریکی بالا، از دوام و کیفیت مناسب برخوردار نبوده و می توان نتیجه گیری نمود که پارامترهای مقاومت فشاری و الکتریکی، شاخص های مناسبی برای ارزیابی دوام پوشش بتنی نیستند. برای اطمینان از دوام پوشش بتنی ضروریست تا به جای معیار مقاومت فشاری در حین اجرا، پارامترهای استاندارد دوام ملاک عمل برای ارزیابی قرار گیرد. برای این منظور بر اساس استانداردهای موجود و آزمایش بر روی تعدادی نمونه تهیه شده از عیار و نسبت های مختلف آب به سیمان در این پروژه، مقادیر استاندارد پارامترهای دوام شامل جذب آب اولیه، جذب آب نهایی، عمق نفوذ آب، جذب آب مویینه به ترتیب بایستی حداکثر 3%، 5%، 30 میلیمتر و 1/0 میلیمتر در جذر ساعت باشند. همچنین مقاومت الکتریکی 60 اهم- متر، حداکثر تخلخل 12 درصد و حداقل هوای بتن 5/2 درصد قابل توصیه می باشد. بر اساس نتایج آزمایش های آزمایشگاهی و بازدید از وضعیت پوشش، مناسب ترین، منطبق ترین و ساده ترین شاخص قابل ارزیابی کیفیت پوشش بتنی کانال های آبیاری، شاخص های جذب آب اولیه و نهایی می باشند. در بین پارامترهای مذکور کانال هایی که به صورت مقطع مستطیلی با قالب بندی و با کاربرد حباب ساز اجرا شده اند (مثل کانال تازه کهریز) و یا به صورت قطعات پیش ساخته می باشند (بخشی از کانال نهر شعبان)، به دلیل داشتن کنترل بهتر بر روی آنها و تامین استانداردهای مذکور از دوام لازم برخوردار بوده اند.واژه های کلیدی: ارزیابی، پارامترهای دوام، پوشش بتنی، کانال های آبیاری، همدان