بررسی مصداق و شان نزول آیه نفس مطمئنه در تفاسیر روایی شیعی و سنی

از آنجایی که یکی از کهن ترین گونه های تفسیر قرآن تفسیر روایی یا نقلی است و اینگونه از تفسیر مبتنی بر احادیث نقل شده از پیامبر (ص) و روایات امامان معصوم (ع) است، استناد به این نوع از تفاسیر و استمداد از آنها برای توضیح و شرح آیات شریفه قرآن از اهمیت و مقبولیت بیشتری نزد عالمان و مفسران قرآنی برخوردار بوده است. مفسران شیعی و اهل سنت در بیان مصادیق و شان نزول بسیاری از آیات قرآنی که در نتیجه در تفسیر ایشان دخیل است، اختلاف نموده و اغلب سخنانی متعارض و متناقض با یکدیگر گفته اند. تعصبات ناشی از گرایش های مذهبی که به این اختلافات دامن میزنند، مهمترین مانع برای دستیابی به تفسیر صحیح و مراد اصلی خداوند شده است. در این صورت برای وصول و راهیابی به مصادیق و شان نزول آیاتی که مورد اختلاف فریقین است، راهی جز رجوع به سخنان پیامبر اکرم (ص) و معصومین (ع) که از مصداق آیه و شان نزول آیه حکایت دارد، وجود ندارد. یکی از آیاتی که در تفسیر آن، روایات معصوم (ع) نقشی اساسی و پررنگ دارد، آیات نفس مطمئنه (آیات 2730 سوره فجر) است. روایات بسیاری در شان نزول این آیات و بیان مصادیق آن صادر شده است که از مهمترین آنها این است که حضرت سیدالشهداء، حسین بن علی (ع) مصداق اتم6 و اکمل آیات پایانی سوره فجر است. باید گفت که روایاتی که در ذیل آیات مذکور نقل شده اند، یا در صدد بیان مصداق آیه یا شان نزول آن هستند. نوشتار پیشرو که متضمن روایات شیعه و عامه درباره مصداق و شان نزول آیات پایانی سوره فجر است، به توضیح و بررسی این روایات می پردازد و با دلایلی که خواهد آمد روشن خواهد شد که روایاتی که در منابع اهلسنت، بین آیات نفس مطمئنه و خلیفه اول یا سوم ارتباط ایجاد نموده، به دلایلی از جمله ضعف سندی یا تعداد کم این روایات قابل اطمینان نیستند، در مقابل، روایاتی که این سوره را مخصوص امام حسین (ع) و آن حضرت را مصداق آیات پایانی آن دانسته اند آنقدر شایع و مشهور هستند که بی نیاز از دفاع باشند.

کلیدواژه ها:

تفسیر روایی ، مصادیق ، شان نزول ، امام حسین (ع) ، آیات نفس مطمئنه.