نحوه بیان و ارائه آفرینه فکری ادبی و علمی
ثمره و برونداد فعالیت ذهنی ، مادام که حالت ایده یا اندیشه بصورت محض و کامل داشته باشد اثر فکری محسوب نمی شود و با ظهور و تجلی اندیشه در فرم و شکلی خارجی است که اثر فکری خلق می شود. اما نحوه بیان و ارائه همه آثار فکری یکسان نیست. در ماده ۲ قانون حمایت حق مولفان و مصنفان و هنرمندان ایران از بسیاری از آفرینه های ادبی، علمی و هنری از جمله اثر موسیقی، نقاشی، تصویر، طرح، نقشه جغرافیائی ابتکاری، نوشته ها، خطوط تزئینی و هرگونه اثر تزئینی ساده یا ترکیبی و آثار تجسمی و طرح و نقشه های ساختمانی، نقشه قالی، گلیم و آثار ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنر ملی، نام برده شده است که جنبه حصری ندارد بلکه به منظور تبیین مفهوم اثر، به ذکر مصادیق پرداخته شده ولی نحوه بیان هرکدام از آنها تفاوت دارد که ممکن است به صورت نوشته، طرح، تصویر، خطوط، علائم اختصاری یا فرمول، پیکره یا ضبط صوتی و تصویری و نظایر آن ارائه گردد.
بنابراین آنچه که تاکنون در زمینه آفرینش فکری، خصوصا آفرینه ادبی و علمی مطرح شده، مربوط به آن دسته از پدیده های فکری است که به صورت خطوط و نوشته و به شکل و فرم کتاب، رساله، جزوه، نمایش نامه، مقاله، طرح یا پیکره و نظایر آن ارائه و یا به ترتیب دیگری نظیر ضبط اثر در نوار صوتی یا صوت و تصویری ویدئویی یا غیر ویدئویی و لوح فشرده بنامهایCD، D.V.D و دیگر نرم افزارهای کامپیوتری تهیه شده و قابلیت ارائه و عرضه و نشر پیدا کرده است. اما اگر اثر ذهنی از طریق بیان با لفظ و به طور شفاهی ارائه شده باشد، مثل گفت و شنود در محافل درسی یا خطبه و سخنرانی در مجالس و امثال آن، چنانچه توام با ابتکارات و ابداعات فکری سخن ران یا مدرس در کلاس درس یا هنرمند در صحنه نمایش و اپرا و حرکات موزون وی در صحنه تئاتر باشد، اثر فکری تلقی می گردد و از نظر قانونی، قابلیت حمایت دارد یا نه؟ و بطور مثال یادداشتهای تهیه شده وسیله حاضرین در جلسه درس، بدون اجازه صاحب اثر و فکر مدرس قابل تکثیر است یا خیر؟ در ماده ۲ قانون حمایت حق مولفان، ظاهرا از این گونه آثار ذهنی نامی برده نشده است ولی با توجه به متن ماده یک همان قانون که در مقام بیان مفهوم اثر فکری یا آفرینه ذهنی بوده، عنوان گردیده است آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار پدید می آید بدون در نظر گرفتن سلیقه یا روشی که در بیان و ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته است، «اثر» نامیده می شود ، می توان استنباط کرد که این گونه آثار فکری نیز جزء آثار قابل حمایت است و این استنباط کاملا منطقی به نظر می رسد؛ زیرا هر مصنف یا مولفی ممکن است بدو آفرینه فکری خود را از طریق کلام ابراز کند و به کتابت یا طرق دیگری متوسل نگردد.
به عبارت دیگر، این کلام است که اندیشه محض را به اثر فکری تبدیل می کند و هنگامی که مولف بخواهد نتیجه و محصول فکری خود را انتشار دهد، وسیله نشر و عرضه آن را انتخاب خواهد کرد. چه بسا ممکن است مولفی محصول اندیشه خود را به جای نوشتن و چاپ آن به صورت کتاب، از طریق ضبط صدا بر روی نوار یا ضبط صوتی، تصویری از طریق نوار ویدئویی و سایر وسایل موجود، از جمله ضبط کامپیوتری، عرضه و نسبت به نشر و پخش آن اقدام نماید. به علاوه، همانطور که گفته شد، آثار ذکر شده در ماده ۲ قانون مذکور، جنبه تمثیلی دارد نه حصری. لذا نمی توان به استدلال فوق خدشه ای وارد کرد.