از وب معنایی بیشتر بدانیم!
به تناسب پیشرفت علم و افزایش اطلاعات در طول تاریخ تمدن بشر، نیاز به ذخیره و بازیابی موثرتر این اطلاعات نیز بیش از پیش خود را نشان داد. درنتیجه همگام با تحولات علمی، ابزارهای ذخیره و بازیابی نیز متحول شد و به تدریج از نظام تطبیق کلید واژه ای به سمت معنا گرایش یافت.
پیدایش این ابزارها از فهرست های دستی دوران باستان گرفته تا سرعنوان های موضوعی در سده نوزدهم و اصطلاح نامه در سده بیستم حاکی از چنین تحولاتی است. درنهایت با پیدایش علوم رایانه و محیط دیجیتال به ویژه وب در اواخر سده بیستم، تغییر روش از ابزارهای ذخیره و بازیابی سنتی و مبتنی بر تطبیق کلیدواژه به سمت ابزارهای تبیین روابط معنایی یعنی هستی شناسی ها صورت گرفت، به نحوی که امروزه با ظهور وب معنایی بازیابی معنایی و مفهومی اطلاعات و دانش در وب بسیار حیاتی است.
نظام های هوشمندی که بر مبنای فناوری های وب معنایی شکل گرفته اند، در پشتیبانی از علم اطلاعات ویژگی منحصر به فردی دارند. هستی شناسی ها یکی از فناوری ها و لایه های اصلی وب معنایی با هدف تسهیل اشتراک و استفاده مجدد از علم اطلاعات، ایجاد شده است و سابقه بهره گیری از آن در علم اطلاعات، به سال های اخیر باز می گردد.
وب معنایی (Semantic Web) توسط کنسرسیوم جهانی وب W3C ارائه می شود. در وب مفهومی، صاحبان وب سایت ها تشویق به گنجاندن محتوای معنایی در صفحات وب خودشان می شوند تا کاربردی تر و ساختار پذیرتر به اشتراک گذاشته شوند. وب مفهومی در یک تعریف ساده و قابل فهم آینده ای از وب کنونی است که تمامی بخش ها در آن علاوه بر انسان ها، توسط ماشین ها نیز قابل فهم و پردازش است.
سوالی که ممکن است برایتان پیش بیاید این است که چرا باید ماشین ها نیز بتوانند اطلاعات مورد نیاز ما را بفهمند یا پردازش کنند؟ پاسخ بسیار ساده است برای کمک بیشتر به ما انسان ها. به عنوان مثال اطلاعات به نحوی ثبت شده و توسط ماشین ها فراخوانی شوند تا زمانی که شما نحوه تغییر زبان ویندوز 10 را در اینترنت جستجو می کنید موتور جستجو به جای نمایش ده ها هزار لینک به عنوان پاسخ، خود پاسخ را به شما نمایش دهد.اگر چه در حال حاضر بخشی از این مسیر پیموده شده است اما هنوز با آینده ای که مورد انتظار است فاصله نسبتا زیادی دارد.
ساختار وب مفهومی بر پایه درک درستی از نحوه جستجوی کاربر و اطلاعات موجود در وب بنا شده است یعنی زمانی که یک کاربر عبارتی را جستجو می کند موتور جستجو همانند یک انسان باید احساس موجود در آن جمله را متوجه شود. به عنوان مثال تشخیص دهد که این عبارت پرسشی، علمی، سرگرمی یا خبری است. سپس بر اساس آن، محتوای مناسب را که پاسخی در مقابل احساس جمله است، به کاربر نمایش دهد.
بنابراین وب معنایی مورد انتظار می بایست بر زبان شناسی و فلسفه تسلط یابد تا بتواند تمام محتویات وب که شامل صفحات، تصاویر و سایر المان های وب است را به خوبی تحلیل و دسته بندی کند. به عنوان مثال یک ایندکس کننده موتور جستجو باید زمانی که یک متن را می خواند بتواند فاعل، مفعول و گزاره موجود در جمله را درک کرده و پیوستگی جملات در یک پاراگراف را تشخیص دهد.
وب معنایی به عنوان سومین نسل وب، در پی تعامل بیشتر بین انسان و رایانه بوده و سعی در قابل فهم نمودن پردازش اطلاعات برای ماشین را دارد تا بتواند روابط بین صفحات وب را به گونه ای برقرار سازد که معنا را بازنمایی کند. بسیاری از پژوهشها و کاربردهای وب معنایی نشان میدهد که وب معنایی کنونی، معنایی نیست.
با ورود وب معنایی واقعی، موتورهای جستجو می توانند ارتباطی بین کلمات کلیدی را پیدا کنند. در حقیقت، فناوران قصد دارند ساختارهایی را ایجاد کنند که کوئری جستجو در آن شکل گرفته و نسلی هوشمندتر از روش های جستجو را متولد نمایند. راه حلی که موتورهای جستجو بدست می آورده اند ارتباط دهی کلمات کلیدی به یکدیگر و تشخیص بافتی است که کوئری در آن شکل گرفته و این یعنی تولد نسلی هوشمندتر از شیوه های جستجو به نام جستجوی معنایی!
منظور از جستجوی معنایی یا همانSemantic Search، مطالعه و درک ارتباط واژه ها با یکدیگر و منطق حاکم بر این ارتباط است. در حقیقت، جستجوی معنایی می خواهد با درک نیت کاربر از طریق معنای کلمات در بافت (Contextual Meaning)، دقت نتایج جستجو را افزایش دهد و نتایج بهتری را پیش روی کاربر بگذارد.
نیت یعنی هدف کاربر از وارد کردن کوئری جستجو. به عنوان مثال موتور جستجو می خواهد بفهمد کاربر از جستجوی عبارت رستوران در سعادت آباد به دنبال چیست. آیا می خواهد رستورانی برای غذاخوردن پیدا کند؟
بافت، هر آن چیزی است که حول یک جستجو شکل می گیرد و معنای عبارت جستجو شده را محدود کرده و آن را دقیق تر و مشخص تر می سازد. معنای بافتی، یعنی معنایی که بر اساس متن و محتوا و شرایط از واژه، عبارت یا جمله استنباط می شود. به بیان ساده تر بافت هر چیزی است که یک کلمه درون آن و در ارتباط با آن تفسیر می شود. مثلا کلمه ی «بفرما» در تعارفات ما ایرانیان همیشه یک معنای واحد ندارد و بسته به بافت، یعنی فضا و شرایطی که این کلمه در آن ادا می شود، می توان معانی مختلفی از آن برداشت کرد
وب معنایی به عنوان بستری برای بازنمون دانش، باید محور شناخت را در ساختار کنونی خود تبیین کند و به کاربر، بافت و شرایط شناختی آن، ابزارهای کسب شناخت، چگونگی ساختاربندی واژگان در بافت و چگونگی تشکیل معنا توسط انسان توجه داشته و آن را در ساختار خود به کار برد. نظریه فضاهای مفهومی به واسطه داشتن ساختار هندسی میتواند مفاهیم و روابط بین آن ها را در بافتهای مختلف قرار داده و تشکیل معانی را در بافتهای مختلف با توجه زمینههای شناختی کاربر امکانپذیر کرده و بازیابی مرتبط با آنچه در ذهن کاربر است را ایجاد کند.
. هر بافت اطلاعاتی دارای ویژگی های خاصی است که باید در طراحی ابزارها، استانداردها، و سیستم های اطلاعاتی مرتبط با آن بافت مد نظر قرار گیرد. طراحی پروفایل کاربردی فراداده ای بر اساس نیازها و اهدافی که بافت اطلاعاتی هدف برای بهره مندی از فراداده دنبال می کند، و همخوانی انتخاب و تعریف عناصر فراداده ای و روابط میان آنها از جنبه معناشناختی با ویژگی های بومی بافت اطلاعاتی مرتبط، بازنمون معانی بافت مورد نظر را در پی خواهد داشت.
تغییرات الگوریتمی گوگل در ۱۰ سال اخیر، جستجوی آن را معنایی تر نموده است (Amerland,2013). با این حال باید گفت که گوگل تنها تکنولوژی های معنایی را استفاده می کند اما هنوز یک موتور جستجوی معنایی کامل نیست (Midwinter,2007). درحالی که موتورهای جستجوی معنایی با استفاده از معنا شناختی یا علم معنایی در زبان برای تولید نتایج جستجوی بسیار مرتبط عمل می کنند گوگل از الگوریتم رتبه بندی مثل Page rankبرای پیش بینی ربط استفاده می کند.
گوگل از پردازش زبان طبیعی استفاده نمی کند اما این مانعی برای تولید بعضی از تکنولوژی های تغییر وب نیست. البته پردازش زبان طبیعی از مظاهر وب ۴ است درحالی که معنا و جستجوی معنایی در وب ۳ مطرح است. با تمام این احوال فهم معنای واقعی عبارت جستجو، درک بافتی که کلمات در آن استفاده می شوند و ارتباط بین آن ها، وعده ای است که فناوری مبتنی بر وب معنایی نوید آن را داده است و گوگل این امر مهم را به نحو احسن انجام می دهد (دری، ۱۳۸۶). گفته می شود که اطمینان منجر به شهرت می شود و به دنبال آن صلاحیت و شایستگی را به همراه دارد. این سه در ایجاد اعتبار یک برند نقش اساسی دارند. جستجوی معنایی نیز به هر سه این موارد نیاز دارد تا به درستی عمل کند. گوگل و مکانیسم آن به گونه است که هر سه این موارد را به خوبی فراهم نموده است (Amerland,2013).
ایجاد زیرساخت های محتوای دیجیتالی هوشمند،سازمان دهی منابع بزرگ محتوا، ارائه محتوای دقیق و بهینه تر،اتصال مجموعه های محتوای داخلی و خارجی ،حرکت به سوی هوش مصنوعی تکامل یافته و واقعی ،بهبود سئو سایت ها و ارتباط بهتر موتورهای جستجو با کاربران از مزایای وب معنایی خواهد بود.
به طور معمول صفحه وبی که اصولSemantic را رعایت کرده باشد، در سنجش استاندارد کدنویسی نیز امتیاز بهتری کسب خواهد کرد. استفاده از تگ های Semantic الزامی نیست، ولی آینده وب به سمت هوشمندی بیشتر و ارتباط بهتر با انسان پیش می رود و بهتر است با رعایت استانداردهای به روز در کدنویسی، به این فناوری جدید کمک بیشتری کنید.
شکی نیست که در آینده نزدیک شاهد ظهور فناوری هایی خواهیم بود که قادرند به سوالات انسان ها به شیوه ای دقیق و ارگانیک پاسخ دهند. وب معنایی یا سمنتیک وب، در نحوه ارتباط انسان با ماشین ها و موتورهای جستجو تاثیر بسزایی دارد و به پاسخگویی بهتر رایانه ها به نیازهای انسان کمک شایانی خواهد کرد.
ارتباط با نویسنده arani@mail.ir
منابع:
Amerland, D (2013). Google semantic Search, 50-52. Retrieved from: ptgmedia.pearsoncmg.com/images/9780789751348/samplepages/0789751348.pd
Midwinter P(2007). Is google a semantic search engine? Retrieved from: https://readwrite.com/2007/03/26/is_google_a_semantic_search_engine/
Dori R(1386). Comparison and Assess semantic motor engine. Research and Information Processing and Management, 30(2), 467-487[In Persian]
https://www.hamyarit.com/blog/semantic-web/
Moradi, K. (2017). "Conceptual Space ": an Approach to the Development of Semantic Web. Knowledge Retrieval and Semantic Systems, 3(9), 81-100. doi: 10.22054/jks.2017.20825.1126[In Persian]
Taheri, M., Gavili, N., Shekofte, M., & Kazerani, M. (2016). Context-oriented Approach in Designing Metadata Application Profile and Developing the Semantic Web. Knowledge Retrieval and Semantic Systems, 2(5), 45-57. doi: 10.22054/jks.2016.2698[In Persian]
Sa'adat, R., Cheshmeh Sohrabi, M. (2019). Ontology : The Foundations of Its Formation, Place, and Application in Information and Semantic Web. Islamic Knowledge Management, 1(2), 126-148. doi: 10.22081/jikm.2019.67909[In Persian]