جایگاه و مقام زن در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

از دیدگاه اسلام ، انسان اعم از زن و مرد، موجود باعظمتی است که مصداق « و نفخت فیه من روحی »( حجر/ 29 ، ص / 72 ) قرار گرفته و از شخصیت وکرامت ذاتی برخوردار می باشد. و موجودی است که خدای سبحان او را در بهترین شکل و صورت آفریده « لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم » (تین / 4 ) و او را سرشار از استعدادهای بی نظیر و دارای ظرفیت رشد وکمال و سقوط و انحطاط قرار داده است. بعد از خلقت انسان ( اعم از زن و مرد ) بود که خالق متعال به خودش تبریک گفت« فتبارک الله احسن الخالقین » (مومنون/ 14 ) و خویش را به عظمت ستود.

خلاصه این که ، هرچه در باره عظمت وجایگاه انسان در آیات و روایات بیان شده است، شامل مرد و زن هردو می شود. اما به طورجداگانه نیز ، اسلام عزیز جایگاه و شخصیت بسیار والا برای زن قایل است.

1 ) دفاع ازشخصیت وکرامت انسانی زن

هزار وچهارصد سال قبل در زمانی که ملت ها و جوامع بشری حتی آنهای که داعیه تمدن و مدنیت داشتند نیز ، کمترین حقوق برای زنها قایل نبودند ، مثلا دریونان باستان زنان در نهایت ذلت و بدبختی زندگی می کردند و این ذلت و بدبختی آنها تمام جوانب اخلاق ، قانون ، حقوق و روابط اجتماعی آنان را در برگرفته بود. آنها از هیچ مقام و منزلتی برخوردار نبودند. رسیدن به مقامات عالی ، عزت ، کرامت و شخصیت اجتماعی را مختص مردان می دانستند ( مساله حجاب ، ص 18).

اما اسلام عزیز با فریاد :« و لقد کرمنا بنی آدم ... ما فرزند آدم را گرامی داشتیم »( اسراء / 70 )، کرامت انسانی را برای فرزندان آدم اعم از زن و مرد اعلام داشت ، و زن را دارای همان درجه از کرامت انسانی می داند که مرد از آن برخورداراست.

علی رغم کسانی که با زن مانند حیوانات اهلی رفتار می کردند ، و هیچگونه احترام و اختیاری برای زن قایل نبودند به گونه ای که« مرد می توانست زن خود را به هرکس که بخواهد بفروشد و یا ببخشد و یا او را مانند یک کالا قرض دهد تا از او کام بگیرند ، بچه دارشوند ، یا به خدمت بگیرند و یا بهره های دیگر بکشند. و مرد حق داشت او را تنبیه و مجازات کند ، کتک بزند ، زندان کند و حتی به قتل برساند و یا او را گرسنه و تشنه رها کند ، حال او بمیرد یا زنده بماند »( مباحث علمی درتفسیر المیزان ، ج 3 ، ص 591 ).

و درزمانی که دختران را زنده به گور می کردند و هر وقت خبر تولد نوزاد دختر را می شنیدند ، صورت های شان از شدت ناراحتی و اندوه سیاه می شد. قرآن کریم این قضیه را چنین بیان می کند:« و اذا بشر احدهم بالانثی ظل وجهه مسودا و هو کظیم *یتواری من القوم من سوء ما بشر به ا یمسکه علی هون ام یدسه فی التراب ... ، هرگاه به یکی از آنها بشارت دهند دخترنصیب تو شده ، صورتش (ازفرط ناراحتی) سیاه می شود ، و به شدت خشمگین می گردد ، بخاطر بشارت بدی که به او داده شده از قوم و قبیله خود متواری می گردد(و نمی داند)آیا او را باقبول ننگ نگهدارد یا درخاک پنهانش کند؟!» ( نحل / 59 و 60 ).

اما اسلام که دین مهر و محبت است ، با این اعمال ضد انسانی شدیدا مبارزه نموده و از این کار جدا نهی فرمود:« و لا تقتلوا اولادکم ... »( اسراء/ 31 ، انعام / 151 ). همچنین به حمایت از شخصیت وحقوق زن فریاد برآورد:« و عاشروهن بالمعروف ... ، و با آنان (زنها) به طورشایسته رفتارکنید »( نساء/ 19 ). بلکه بالاتر از آن ، تکریم و احترام گذاشتن به زن را خواستار شده و رسول خدا صلی الله علیه و آله صراحتا می فرماید :« و من اتخذ زوجه فلیکرمها ، هرکس همسری انتخاب کرد ، باید او را گرامی بدارد »( نوری ، 1429 ).

2 ) دفاع ازحقوق مالی زن

در زمانی که نه برای زن استقلال واختیاری قایل بودند و نه حق ارث بردن از بستگانش را داشت (مباحث علمی درتفسیر المیزان ، ج3 ، ص 599 ). اسلام ضمن قایل شدن استقلال مالی و احترام واختیار برای زن ، در باره سهم الارث او باکمال صراحت فرمود:« للرجال نصیب مما ترک الوالدان و الاقربون و للنساء نصیب مما ترک الوالدان و الاقربون مما قل منه او کثر …، برای مردان، ازآنچه پدر و مادر و خویشاوندان ازخود برجای می گذارند ، سهمی است ، و برای زنان نیز، از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان می گذارند ، سهمی ، خواه آن مال کم باشد یازیاد »( نساء / 7 ).

بدین صورت اسلام ، با سهم الارث قایل شدن برای زنها ، به یکی از ظلم های فاحشی که به آنها روا داشته می شد و زنها را از ارث و استقلال مالی محروم می کردند، نقطه پایان گذاشت. اسلام نه تنها از حقوق مالی زنان حمایت می کند ، بلکه به آنها این حق را داده است که دربرابر شیردادن فرزندان خود مطالبه اجرت کنند«... فان ارضعن لکم فآتوهن اجورهن ... ، پس اگر برای شما(فرزندرا)شیرمی دهند ، پاداش آنهارا بپردازید »( طلاق / 6 ).

کدام زن است که برای شیردادن فرزند دلبندش مخصوصازمانی که بامرد زندگی مشترک دارد، اجر و مزد مطالبه کند؟ ولی نباید فراموش کرد که این دستورات بخاطر آن است که اسلام بگوید نه تنها زن یک انسان است و دارای همه حقوق انسانی ؛ نه تنها او درمورد اموالش حق تصمیم گیری دارد و مرد نمی تواند بی رضایت او ، حق او را زیر پا بگذارد ، بلکه اگر بخواهد در برابر شیر دادن هم حقش را مطالبه کند ، می تواند و حق دارد .