نقش برجسته ای عقل محوری در سرنوشت انسان
بسم الله الرحمن الرحیم
اصبغ بن نباته از امیرالمومنین علی علیه السلام نقل می کند که حضرت فرمودند :
جبرئیل از طرف خدای سبحان نزد آدم(علیه السلام) آمد و گفت:
ای آدم! من از جانب خدا مامور شده ام تا تو را در انتخاب یکی از این سه خصلت، مخیر سازم، یکی از آن سه را بر گزین، و دوتای آن را واگذار.
آدم پرسید: آن سه خصلت چیست؟
جبرئیل گفت: 1- عقل 2- حیاء 3- دین.
آدم گفت: از میان سه خصلت، خصلت عقل و اندیشیدن را برگزیدم.
جبرئیل به حیاء و دین گفت:
شما جدا شوید و عقل را به خودش واگذارید، حیاء و دین گفتند:
یا جبرئیل انا امرنا ان نکون مع العقل حیث کان ، ای جبرئیل! ما مامور هستیم که همراه عقل باشیم و از او جدا نشویم.
جبرئیل گفت: خود دانید، آنگاه به سوی آسمان عروج کرد و رفت. الکافی ، ج۱ ، ص ۱۰ .
آری ، قوه مهم و عظیم عقل یکی از بزرگترین نعمت های الهی و مهم ترین وجه امتیاز انسان از سایر موجودات مادی است .
ولی بسی جای تاسف است که در برخی از رفتارهای فردی ، اجتماعی ، خانوادگی و... جاهلیت مدرن جای عقلانیت محوری را گرفته و رفتارهای عقلایی و شرع پذیر به حاشیه رانده شده یا کم اهمیت جلوه داده می شود لذا دین داری و حیا نیز کمرنگ شده است ؛ چرا که وقتی عقل محوری و عقلانیت گرایی کم رنگ شد براساس روایت فوق دینداری و حیا نیز در رفتارهای فردی ، اجتماعی ، خانوادگی ،و... کم رنگ می شود
بنابراین ، رفتار، گفتار و پندار را بایستی عقلایی ساخت تا دینداری و حیا محوری نیز تقویت و برجسته شوند
یکی از نمونه های رفتار جاهلیت مدرن این است که بازماندگان شخص متوفا یعنی کسی که از دنیا رفته ، به جای پرداختن بدهکاری متوفا ، اعم از اینکه بدهکاری او حق الناس باشد مانند دین ، خمس ، زکات و... یا حق الله باشد مانند نماز ، روزه ، حج و...، تا در عالم و قبر و برزخ در حال آرامش و آسایش قرار بگیرد ، ولی برای تاج گل آوردن ، گل و گلاب ریختن روی سنگ قبر ، خریدن سنگ قبر گرانقیمت و... هزینه های میلیونی می کنند
در حالی که چنین کارهای پر هزینه هیچ مشکلی از مشکلات اخروی متوفا را حل نمی کند و هیچ نفعی به حال او ندارد ، و عقل سلیم هم آن را نمی پسندد
اما به حکم عقل و شرع ، اگر کمترین مبلغ به نیابت از او صدقه داده شود یا دیگر خیرات و مبرات برایش انجام داده شود یا بدهکاری او پرداخت گردد، بیشترین و بهترین کمک به او صورت گرفته است .
پس عقلانیت محوری بایستی ملاک رفتار و گفتار و پندار انسان باشد.