بحثی در شعر نو
این جریان در دهه ی دوم 1300 در صحنه ی ادبیات تثبیت شد و تا به امروز ادامه دارد. نخستین کار بزرگ و نوآورانهی نیما، منظومهی افسانه است که در 1301 منتشر شد. این شعر بلند از لغزشهای زبانی و خامیها خالی نیست؛ اما بر روی هم می توان آن را نخستین شعر مدرن فارسی به تمام معنا، پس از مشروطیت دانست (آشوری، 1377: 103). بعد از افسانه، نیما در تلاش برای شکستن پیکرههای شعر کلاسیک برآمد تا اینکه در 1316 با سرودن «ققنوس» رسما شعر نو را بنا نهاد. «نیما یوشیج با دگرگون ساختن سنن صوری در بافت شعر، چون «وزن و قافیه، بلاغت و بیان» و از طرف دیگر در «محتوا و مضمون جدید دادن به شعر» نوعی شعر تازه خلق می کند که ضرورت زمان آن را تایید می کند و ادامه می دهد» (محمدی، ۱۳۷۲: ج ۲، ۳۵۸). تلاش نیما در تغییر همه جانبه شعر است «نیما، در شیوه جدید خود در شعر فارسی سه بعد را قابل دگرگونی و تغییر می داند: در محتوی، شکل ذهنی و طرح. درزمینه ی محتوی شعر گفتن را نوعی زندگی کردن می داند و معتقد است که شاعر باید چکیده ی زمان خود و مربوط با زمان خود باشد و قادر باشد یافته های خود را به دیگران نشان دهد و خصایص و اندیشه هایش را همان گونه که هستند منتقل کند. به طوری که شعرش نمونه ای از خود او و وابسته به زمان و مکانی باشد که شاعر در آن زندگی می کند. نیما شعر را یک قدرت می داند. یک قدرت حسی و ادراکی که با آن معانی و صور گوناگون، در بروز خود قوت پیدا می کند» (همان: ۳۵۳).
از درون این جریان، جریان شعر سپید (شاملویی) و جریان شعر مقاومت (چریکی) به وجود آمد. در شعر سپید تنها شاملو توانست موفق شود. این شعر در مبانی نظری با شعر نو همراه است و فقط گسست وزنی دارد. هنر شاملو این است که زبان شعر فارسی را از قید وزن و قوافی و بدایع آزاد کرد و در برخورداری عامی و خلاق با فضای فرهنگی اجتماعی معاصر ظرفیتهای غنایی زبان را در هیئت ترکیب شونده جدا از منطق نثر و نظم در خدمت بیان اندیشه و تخیل درآورد. همچنین وی زبان فاخر مخصوص به خود را دارد که شاعران دیگر چندان در این عرصه موفق نشدند.
جریان شعر مقاومت که گاهی با عناوین شعر سیاسی، شعر جنگل، شعر سیاهکل و شعر چریکی و در نگاه نوین «ادبیات پایداری» توام شده است، در ادامهی مبارزهی قلمی با رژیم پهلوی و واکنشی به ناامیدی شاعران شعر نو و عدم تعهد شعر موج نو به وجود آمد و دلیل اجتماعی ایجاد آن پررنگ شدن مبارزهی مردم با نظام پهلوی بود که در این دوره اوج گرفت. این جریان به لحاظ تعهد شعری، فرم، شکل و به طور کلی مبانی نظری با شعر نیمایی یکسان است و باید گفت مشخصا از جریان شعر نیمایی جداشده و تنها تفاوتش در سوگیری در تعهد شعری به سوی مضامین مقاومت است، از این لحاظ عنوان شعر مقاومت گرفته است.