رسانه در مسیر تقویت یا تضعیف تاب آوری

رسانه در مسیر تقویت یا تضعیف تاب آوری

رسانه تاب آوری یکی از مفاهیم مهم و رو به گسترش در مطالعات رسانه ای، ارتباطات و علوم اجتماعی است. این مفهوم نشان می دهد که رسانه ها همچون موجودات زنده، در حال رشد، تغییر، یادگیری و گاهی هم فرسایش هستند.

رسانه تاب آوری به توانایی یک سیستم رسانه ای برای سازگاری با بحران ها، مقاومت در برابر فشارها و بازسازی پس از آسیب اشاره دارد. اما نکته کلیدی و پویای این مفهوم آن است که رسانه هیچ گاه در یک نقطه ثابت نمی ماند.

رسانه همیشه در مسیر تقویت یا تضعیف تاب آوری حرکت می کند و این تغییرات نتیجه تصمیمات، عملکردها، شرایط اجتماعی، فناوری ها و حتی رابطه رسانه با مخاطبان است.

درک این حقیقت که تاب آوری رسانه یک مسیر است نه یک وضعیت، به ما کمک می کند که رسانه ها را بهتر تحلیل کنیم، نقاط قوت و ضعف آن ها را بشناسیم و برای ساختن رسانه تاب آورتر، هوشمندانه تر عمل کنیم. رسانه ای که امروز قدرتمند و معتبر است، ممکن است فردا با یک بحران دچار آسیب شود. رسانه ای که امروز ضعیف و کم اثر است، می تواند با برنامه ریزی، شفافیت و توسعه مهارت ها به رسانه ای تاب آور و اثرگذار تبدیل شود. بنابراین تاب آوری رسانه وضعیتی ایستا نیست بلکه روندی پویا و دائما در حال تغییر است.

رسانه تاب آوری زمانی تقویت می شود که رسانه بتواند در برابر بحران های اطلاعاتی، فشارهای سیاسی، حملات سایبری، شایعات، اخبار جعلی، چالش های اقتصادی یا تغییرات فناوری مقاومت کند و از دل این فشارها قوی تر از قبل بیرون بیاید. اما همین رسانه اگر به جای یادگیری، اصلاح و پیشرفت، دچار تکرار، روزمرگی، کمبود منابع، عدم شفافیت یا ضعف اخلاق حرفه ای شود، در مسیر تضعیف تاب آوری قرار می گیرد. به همین دلیل رسانه ها باید به طور مداوم خود را ارزیابی و به روزرسانی کنند.

رسانه تاب آوری بر پایه مجموعه ای از عوامل متنوع شکل می گیرد. یکی از این عوامل، اعتماد عمومی است. اعتماد بزرگ ترین سرمایه رسانه هاست و رابطه مستقیم با تاب آوری دارد. رسانه ای که اعتماد مخاطب را داشته باشد، در برابر بحران ها قدرت بیشتری برای ارتباط گیری، اقناع، آرام سازی جامعه و انتقال اطلاعات درست دارد.

 اما رسانه ای که این سرمایه را از دست بدهد، به سرعت در مسیر تضعیف تاب آوری قرار می گیرد. کاهش اعتماد ممکن است بر اثر انتشار اطلاعات نادرست، جانبداری، سانسور یا نبود شفافیت رخ دهد. بنابراین مدیریت اعتماد مخاطب یکی از حیاتی ترین وظایف رسانه تاب آور است.

فاکتور دیگر که جایگاه رسانه را در مسیر تقویت یا تضعیف تعیین می کند، کیفیت محتواست. محتوای دقیق، به موقع، معتبر و اخلاقی سبب می شود رسانه تاب آوری بیشتری داشته باشد. محتوای سطحی، عجولانه، احساسی یا جهت دار تاب آوری رسانه را کاهش می دهد. رسانه ای که نقدپذیر باشد و اشتباهات خود را به صورت شفاف تصحیح کند، قدرت بیشتری برای بقا در بحران ها دارد. در مقابل، رسانه ای که اشتباهاتش را انکار می کند یا به آن ها بی توجه است، به تدریج در مسیر فرسایش قرار می گیرد.

در دنیای امروز فناوری نیز نقشی اساسی در تاب آوری رسانه دارد. رسانه هایی که از قابلیت های هوش مصنوعی، تحلیل داده، سیستم های امنیت دیجیتال، الگوریتم های اعتبارسنجی و روش های نوین تولید محتوا استفاده می کنند، در مسیر تقویت تاب آوری قرار می گیرند. این رسانه ها می توانند سریع تر واکنش نشان دهند، دقیق تر تحلیل کنند و ارتباط هوشمندانه تری با مخاطب برقرار کنند. اما اگر رسانه در برابر تغییرات فناوری مقاومت کند یا از ابزارهای جدید به شکل غیرمسئولانه استفاده کند، تاب آوری آن کاهش می یابد. استفاده نادرست از الگوریتم ها، تولید محتوای ماشینی بدون نظارت انسانی یا وابستگی بیش از حد به شبکه های اجتماعی می تواند رسانه را در مسیر تضعیف قرار دهد.

سواد رسانه ای مخاطبان نیز عامل تعیین کننده ای در تاب آوری رسانه است.

در جامعه ای با سواد رسانه ای بالا، رسانه ها کمتر در معرض خطاهای بزرگ و بحران های ناشی از شایعات قرار می گیرند. مخاطبان آگاه می توانند اطلاعات را تحلیل کنند، منابع معتبر را تشخیص دهند و در برابر اخبار جعلی واکنش مناسب نشان دهند.

این موضوع باعث می شود رسانه تاب آوری بیشتری داشته باشد. اما در جامعه ای با سواد رسانه ای پایین، حتی یک خطای کوچک می تواند بحران بزرگی ایجاد کند و رسانه را در مسیر ضعف قرار دهد. بنابراین رسانه تاب آور باید به آموزش و ارتقای سواد رسانه ای مخاطبان نیز توجه کند.

مسئله مهم دیگر، اقتصاد رسانه است.

رسانه ای که از نظر مالی پایدار باشد، بهتر می تواند با بحران ها مواجه شود. منابع مالی کافی به رسانه امکان می دهد نیروهای متخصص جذب کند، فناوری های نوین استفاده کند، آموزش های حرفه ای ارائه دهد و برنامه ریزی بلندمدت داشته باشد.

در مقابل، رسانه ای که با مشکلات اقتصادی مواجه است، معمولا دچار کاهش کیفیت محتوا، کاهش نیروی انسانی و افت اعتماد مخاطب می شود. این روند به تدریج تاب آوری رسانه را ضعیف می کند. بنابراین اقتصاد قوی یک ستون حیاتی برای رسانه تاب آور است.

در سطح ساختاری نیز نوع مدیریت رسانه بر تاب آوری آن اثر می گذارد.

رسانه هایی که ساختار منعطف، مشارکتی و یادگیرنده دارند، بهتر می توانند بحران ها را مدیریت کنند. این رسانه ها از اشتباهات درس می گیرند، گفت وگو را تقویت می کنند و از تحلیل های علمی در تصمیم گیری استفاده می کنند. رسانه هایی که ساختار خشک و بسته دارند، کمتر توان سازگاری دارند و در برابر بحران ها شکننده ترند. مدیریت هوشمند، اخلاقی و مبتنی بر داده یکی از مهم ترین عوامل تقویت تاب آوری رسانه است.

نکته مهم در تحلیل مسیر تقویت یا تضعیف تاب آوری رسانه این است که رسانه هرگز در یک نقطه ثابت نمی ماند. هر انتخاب، هر پیام، هر خبر و هر رفتار رسانه، آن را در این مسیر به جلو یا عقب می برد. رسانه ای که هر روز تلاش می کند بهتر شود، از خطاهای گذشته درس می گیرد، با مخاطب صادقانه صحبت می کند و به الگوریتم ها و فناوری ها با رویکرد مسئولانه نگاه می کند، دائما در حال تقویت تاب آوری است.

اما رسانه ای که دچار جایگزینی کمیت به جای کیفیت، سرعت به جای دقت یا هیجان به جای حقیقت شود، به تدریج در مسیر تضعیف حرکت می کند.

در کنار این عوامل، محیط اجتماعی و سیاسی نیز نقش دارد. رسانه تاب آور در محیط هایی بهتر رشد می کند که آزادی بیان بیشتر، شفافیت گسترده تر و امکان نقد سازنده وجود دارد. در چنین فضایی رسانه می تواند استقلال حرفه ای داشته باشد، به مخاطب نزدیک تر شود و در برابر بحران ها مقاومت بیشتری نشان دهد. اما در محیط هایی با محدودیت های زیاد، فشارهای بیرونی یا نبود شفافیت، رسانه ها بیشتر در معرض تضعیف تاب آوری قرار دارند. بنابراین ساختن رسانه تاب آور نیازمند ساختارهای حمایتی در سطح جامعه است.

رسانه همیشه بر اساس رابطه با مخاطب در مسیر تقویت یا تضعیف قرار دارد. مخاطبان وقتی احساس کنند رسانه با آنان صادق است، به رسانه بازمی گردند و آن را حمایت می کنند. اما اگر احساس کنند رسانه به دنبال منافع پنهان، اخبار زرد یا جهت دهی غیرشفاف است، اعتماد کاهش می یابد و رسانه تاب آوری خود را از دست می دهد. بنابراین رابطه سالم رسانه و جامعه یکی از اصلی ترین عناصر مسیر تقویت تاب آوری است.

در نهایت باید گفت رسانه تاب آوری یک هدف نهایی نیست، یک سفر دائمی است.

رسانه ها باید بدانند که برای بقا در دنیای پرتلاطم امروز، نیاز به بازنگری مداوم، آموزش مستمر، توسعه فناوری، تقویت اخلاق حرفه ای، سرمایه گذاری بر اعتماد و تعامل هوشمندانه با مخاطب دارند. هر رسانه ای که این مسیر را آگاهانه طی کند، تاب آوری اش تقویت می شود. هر رسانه ای که نسبت به تغییرات بی تفاوت باشد، به تدریج به سمت تضعیف حرکت می کند.

این حقیقت که رسانه همیشه در مسیر تقویت یا تضعیف تاب آوری قرار دارد، به ما یادآوری می کند که هیچ موفقیت یا ضعف رسانه ای دائمی نیست.

 تاب آوری رسانه رفتاری دینامیک، یادگیرنده و وابسته به تصمیم هاست. رسانه ای که امروز در نقطه ضعف است، می تواند فردا به اوج برسد. رسانه ای که امروز موفق است، اگر اصول حرفه ای و شفافیت را رها کند، فردا ممکن است تاب آوری خود را از دست بدهد. بنابراین تاب آوری رسانه یک جریان زنده است، جریانی که باید آن را درک کرد، مراقب آن بود و برای تقویت آن برنامه ریزی کرد.

تاب آوری رسانه به توانایی سازمان ها و سیستم های خبری برای حفظ فعالیت های خود و ارائه اطلاعات دقیق در طول بحران ها و پس از آن اشاره دارد.

این شکل از تاب آوری یا resiliency شامل ارزیابی ریسک ها، آماده سازی برای بحران ها و سازگاری با شرایط متغیر سازمانهای خبری است.

تاب آوری رسانه را می توان در سه مولفه اصلی اندازه گیری کرد:
۱.مصرف کنندگان محتوا: توانایی جامعه در تحلیل و ارزیابی اطلاعات.
۲.تولیدکنندگان محتوا: قابلیت رسانه ها در تولید اخبار دقیق و به موقع.
۳.محیط سازمانی: شرایط و زیرساخت های لازم برای پشتیبانی از فعالیت های رسانه ای.