سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران

نویسنده: مجید نوری تحلیلگر و کارشناس امور بین الملل سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران

سیاست خارجی آمریکا در برابر جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی همواره تهاجمی و برای مبنای تحریم و تهدید برای ایجاد مذاکره بوده است؛ تخاصم میان دو کشور پس از اشغال سفارت آمریکا موسوم به انقلاب دوم به شدت تشدید شد و به قطع روابط دیپلماتیک دو جانبه منجر شد. قطع روابط دو جانبه ای که تا کنون ادامه دارد و آمد و رفت هیچ رئیس جمهوری نه در کاخ سفید و نه در پاستور نتوانسته این روابط را به جزء در مقطعی کوتاه به صورت سطحی بهبود ببخشد.

جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا پس از اشغال سفارت و ناامیدی از آزادی گروگان ها در پیامی قطع روابط با ایران را اعلام نمود. این پیام رئیس جمهور وقت آمریکا با استقبال امام خمینی (ره) مواجه شد. روابط دو کشور دوست با وقوع انقلاب اسلامی هر روز تیره تر شده و حمله نظامی آمریکا برای آزادی گروگان ها در طبس تنش در روابط دو کشور را بیش از گذشته نمود. با بدتر شدن اوضاع کار به برخورد نظامی در خلیج فارس در خلاء جنگ ایران و عراق نیز کشیده شده و نیروی دریایی آمریکا به دنبال حمله ایران به نفتکش های کشورهای عربی کشتی های جنگی ایران و سکوی نفتی ساسان را نابود کرد و در ادامه نیز انهدام هواپیمای مسافربری پرواز شماره 655 ایران ایر بر فراز آسمان خلیج فارس توسط ناو جنگی آمریکایی اوج تنش میان دو کشور به شمار می رود.

البته ناگفته نماند در این دوران تلاش های برای از سرگیری روابط میان دو کشور نیز صورت پذیرفت، که علی رغم وجود تلاش های گسترده با شکست مواجه شد که از آن جمله می توان به ماجرای ایران کنترا(Iran Contra affair) اشاره نمود؛ این قضیه به ماجرای مک فارلین و ایران گیت معروف است. در این ماجرا که در دوره ریاست جمهوری رونالد ریگان اتفاق افتاد، دولت وقت آمریکا با وجود تحریم های تسلیحاتی ایران که خود آن را اعمال نموده بود، سلاح های مورد نیاز ایران در خلاء جنگ را در اختیار دولت ایران قرار می داد. با وجود این سیاست خارجی روسای جمهور آمریکا طی دوره های مختلف تحریم و فشار حداکثری به جمهوری اسلامی ایران بوده است.

سیاست خارجی دولت ریگان در برابر ایران

در دوران ریاست جمهوری ریگان که پس از کارتر رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا شده بود، قدم های مثبتی برای بهبود روابط دو کشور برداشته شد که از آن جمله می توان به قضیه مک فارلین و آزادی گروگان های آمریکایی در لبنان اشاره نمود. در این دوران پس از مذاکرات سخت و فشرده در مه 1986 مقامات ارشد آمریکایی منجمله رابرت باد مک فارلین(مشاور سابق امنیت ملی) به ایران سفر و مستقیما با مقامات ایرانی وارد مذاکره شد، مک فارلین در قبال آزادی گروگان های آمریکایی در لبنان به ایران قول ارسال تسلیحات دارد. این مذاکرات بنا به دلایلی با موفقیت به پایان نرسید و ماجرای مک فارلین باعث یک رسوایی بزرگ برای دولت ریگان شد.

سیاست خارجی دولت جورج اچ دابلیو بوش در برابر ایران

پیروزی ایران در جنگ با عراق پس از 8 سال نقطه عطفی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب محسوب می شود. با پایان جنگ و درگذشت امام خمینی (ره) در ژوئن 1989 و شروع رهبری آیت الله سید علی خامنه ای و ریاست جمهوری آیت االله هاشمی رفسنجانی در این دوران روابط دو کشور تغییر محسوسی نکرد و سیاست خارجی پر تنش دو کشور همچنان به همان روال قبل ادامه پیدا کرد.

سیاست خارجی دولت بیل کلینتون در برابر ایران

در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون اتفاق خاصی در بهبود روابط دو کشور ایجاد نشد و روابط دو کشور کما فی سابق به صورت خصمانه ادامه پیدا کرد.

سیاست خارجی دولت جورج دابلیو بوش یا بوش پسر در برابر ایران

در این دوران با حمله نظامی آمریکا به عراق اخبار غیررسمی از حمله قریب الوقوع آمریکا و متحدانش به ایران نیز منتشر شد؛ در این دوران آمریکا مدام ایران را تهدید می کرد و ایران را به حمایت از گروه های مخالف حضور نظامی آمریکا در عراق متهم می کرد. سیاست خارجی جورج دابلیو بوش پسر براندازی در ایران و جایگزینی دولت همسو با آمریکا بود. در این دوران با روی کار آمدن دولت نهم و قرار دادن اولویت برنامه هسته ای در صدر سیاست خارجی روابط دو کشور تیره تر از گذشته شد.

سیاست خارجی دولت باراک اوباما در برابر ایران

دولت باراک اوباما از همان ابتدا سعی نمود در سیاست خارجی خود از دولت جورج دابلیو بوش فاصله بگیرد؛ ولی در عمل همان سیاست های خصمانه در برابر ایران را دنبال نمود. دولت اوباما توانایی اتمی و هسته ای ایران را خطری بالقوه می دانست، بر همین اساس وی تلاش نمود با ایران وارد مذاکره مستقیم شود و مذاکرات ما بیان ایران و 1+5 شروع شد. در این دوران که همزمان با دولت آقای دکتر احمدی نژاد بود توفیقی حاصل نشد. با روی کار آمدن دولت دکتر حسن روحانی که با شعار رابطه با همه کشورها باب گفتگوی مستقیم با آمریکا آغاز شد. دولت وی به طور مستقیم با آمریکا و گروه موسوم به 1+5 (شامل 5 عضو دائم شورای امنیت به اضافه آلمان)وارد مذاکره شد. مذاکراتی که برجام منتهی شد و روابط پر تنش دو کشور اندکی بهبود پیدا کرد.

سیاست خارجی دولت دونالد ترامپ در برابر ایران

با روی کار آمدن دونالد ترامپ توافق حاصل از برجام به سند بی روحی تبدیل و در نهایت با خروج آمریکا عملا سندی بی ارزش جلوه گر شد. در دولت ترامپ وی برای رسیدن به اهداف دولت خود فشار حداکثری را به ایران تحمیل نمود و با امضای قانون ممنوعیت ورود ایرانیان به آمریکا و تررو سردار سلیمانی در عراق تنش میان دو کشور که همزمان با دولت حسن روحانی بود تشدید شد. به گونه ای که با ترور سردار سلیمانی امکان جنگ ایران و آمریکا بیشتر از هر زمان دیگری احساس شد. با ترور سردار سلیمانی و حمله ایران به پایگاه های نظامی آمریکا در عراق (عین الاسد) عملا مذاکرات بین دو کشور به حالت تعلیق درآمد.

سیاست خارجی دولت جو بایدن در برابر ایران

با روی کار آمدن دولت جو بایدن که منتهی به چند ماه آخر دولت حسن روحانی بود امیدها برای بازگشت به برجام برای بهبود روابط دو کشور گسترش پیدا کرد، ولی این امیدها به نتیجه مطلوبی دست نیافت و با روی کار آمدن دولتی شهید رئیسی و برقراری چندین دور مذاکرات غیرمستقیم عملا نتایج ملموسی برای رفع تحریم ها و بهبود روابط انجام نشد. تحولات خاورمیانه منجمله جنگ رژیم صهیونیستی علیه مردم مظلوم غزه و لبنان عملا باعث به تعلیق درآمدن مذاکرات شد. در پایان دولت جو بایدن نیز قطعنامه حقوق بشر و آژانس بین المللی اتمی نیز روابط دو کشور را تیره نمود.

سیاست خارجی دولت ترامپ در برابر ایران

با روی کار آمدن دولت ترامپ سایست خارجی آمریکا حالت تهاجمی نسبت به ایران گرفت. اینبار دولت آمریکا آمریکا با همدستی رژیم صهیونیستی به ایران حمله کرد که البته ایران نیز با حمله به پایگاه العدید در قطر به حمله آمریکا به تاسیسات هسته ای پاسخ دهد. تنش در دوران ترامپ به اوج خود رسید که هر لحظه امکان از سرگیری جنگ دوباره وجود دارد. ترامپ در سیاست خارجه خود به دنبال این است تا ایران را طبق خواسته های خود به میز مذاکره از طریق تحریم، تهدید و جنگ بکشاند.

سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران

روابط دو کشور ایران و ایالات متحده آمریکا به جزء در مقطعی کوتاه به خاطر مذاکرات و غیره همواره خصمانه بوده است. تغییر روسای جمهور مختلف چه در ایران و چه در آمریکا نیز نتوانسته این تخاصم را کاهش دهد. از میان گزینه تحریم و حمله نظامی بهترین گزینه در سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران دیپلماسی است که هزینه کمتری دارد. حمله نظامی به صورت وسیع میان دو کشور ایران و آمریکا قطعا اتفاق نمی افتد و تحریم نیز طی سالهای گذشته علی رغم ایجاد فشار همه جابنه و تنگای اقتصادی برای ایران عملا نتوانسته مانع پیشرفت برنامه هسته ای ایران شود.

دولت آمریکا پس از اشغال سفارت و قطع روابط دو کشور خود به دنبال مذاکره با ایران بوده است ولی شرط و شروط هایی که طرفین برای مذاکره اعلام نمودند مانع از دستیابی به یک توافقنامه مشترک شده است.

به نظر نویسنده این مطلب استفاده از گزینه تحریم، تهدید و حمایت از معترضان و براندازان در ایران و ایجاد فشار حداکثری برای تغییر رفتار ایران در عرصه بین المللی و داخلی برای گرفتن امتیازات بیشتر در مذاکرات است؛ بنابراین آمریکا به دنبال دیپلماسی توام با زور با ایران است تا بتواند خواسته های خود را برای یک توافق خوب به ایران دیکته کند که هزینه کمتری دارد.