گلاله غفاری
عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
46 یادداشت منتشر شدهچرا زبان برنامه نویسی پایتون Python؟
پایتون یک زبان برنامه نویسی سطح بالا، تفسیری، شیءگرا و همه منظوره است که به خاطر سادگی، خوانایی و انعطاف پذیری فوق العاده اش شهرت دارد. توسط گیدو ون روسوم (Guido van Rossum) در اواخر دهه 1980 توسعه یافت و در سال 1991 منتشر شد. پایتون با هدف داشتن سینتکسی خوانا طراحی شده است، که باعث می شود کد پایتون شبیه به زبان انگلیسی باشد.
ویژگی های کلیدی پایتون:
- سادگی و خوانایی: یکی از برجسته ترین ویژگی های پایتون، سینتکس واضح و مینیمالیستی آن است. استفاده از تورفتگی (indentation) برای تعریف بلوک های کد (به جای آکولاد در بسیاری از زبان های دیگر) خوانایی کد را به شدت افزایش می دهد. این سادگی باعث می شود که پایتون برای مبتدیان بسیار مناسب باشد.
- چند پارادایمی (Multi-Paradigm): پایتون از سبک های مختلف برنامه نویسی پشتیبانی می کند، از جمله:شیءگرا (Object-Oriented): امکان استفاده از کلاس ها و اشیاء را فراهم می کند.
دستوری (Procedural): امکان نوشتن کد به صورت دنباله ای از دستورات.
تابعی (Functional): پشتیبانی از توابع درجه یک و برخی مفاهیم برنامه نویسی تابعی. - زبان تفسیری (Interpreted): کد پایتون توسط یک مفسر اجرا می شود، نه اینکه مستقیما به کد ماشین کامپایل شود. این امر باعث تسهیل فرآیند توسعه و دیباگ می شود، زیرا نیازی به کامپایل کردن مجدد کد پس از هر تغییر نیست.
- تایپ پویا (Dynamically Typed): نیازی به تعریف صریح نوع متغیرها نیست؛ پایتون نوع داده را در زمان اجرا تعیین می کند. این ویژگی سرعت توسعه را بالا می برد اما گاهی می تواند منجر به خطاهای زمان اجرا شود.
- کتابخانه استاندارد گسترده: پایتون دارای یک کتابخانه استاندارد بسیار غنی است که ابزارهای آماده برای طیف وسیعی از وظایف را شامل می شود، از دستکاری رشته ها و فایل ها گرفته تا کار با شبکه ها و پروتکل های اینترنتی.
اکوسیستم وسیع کتابخانه ها و فریم ورک ها: فراتر از کتابخانه استاندارد، جامعه پایتون هزاران کتابخانه و فریم ورک شخص ثالث را توسعه داده است که کاربردهای آن را به شدت گسترش داده اند. برخی از معروف ترین ها عبارتند از:برای توسعه وب: Django, Flask, FastAPI
- داده و زمان/ستونه: pandas, xarray (برای داده های چندبعدی/مشبک)
- پایه و عددی: numpy, scipy
- آمار و سری زمانی: statsmodels, prophet, sktime, darts, tsfresh
- یادگیری ماشین/عمیق: scikit-learn, tensorflow, keras, pytorch, lightgbm, xgboost
- GIS/تصاویر ماهواره ای: geopandas, rasterio, rioxarray, shapely, pyproj, satpy
- پردازش تصویر و بینایی: opencv, scikit-image, torchvision
- محاسبات توزیع شده/داده بزرگ: dask, vaex
- شبیه سازی و بهینه سازی: SimPy, SALib, scipy.optimize
- مصورسازی: matplotlib, seaborn, plotly, bokeh
- بسته بندی/مستندسازی پژوهشی: jupyter, nbconvert, papermill, sphinx
- قابلیت حمل (Cross-Platform): کد پایتون روی سیستم عامل های مختلف (ویندوز، macOS، لینوکس) بدون نیاز به تغییر اجرا می شود.
- منبع باز و جامعه فعال: پایتون یک پروژه منبع باز است که توسط یک جامعه بزرگ و فعال از توسعه دهندگان حمایت می شود. این جامعه به توسعه، مستندسازی و پشتیبانی از زبان کمک می کند.
کاربردهای پایتون:
- توسعه وب: پایتون برای ساخت بک اند (Backend) وب سایت ها و اپلیکیشن های وب استفاده می شود.
- علم داده و هوش مصنوعی: این حوزه یکی از بزرگترین نقاط قوت پایتون است. کتابخانه های قدرتمند آن، پایتون را به ابزاری ضروری برای تحلیل داده، یادگیری ماشین، هوش مصنوعی، و پردازش تصویر تبدیل کرده اند.
- اتوماسیون و اسکریپت نویسی: سادگی پایتون آن را برای نوشتن اسکریپت های خودکارسازی وظایف تکراری در سیستم های عامل، مدیریت فایل ها، یا وظایف اداری ایده آل می سازد.
- محاسبات علمی و عددی: استفاده گسترده در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی برای تحقیقات علمی و محاسبات پیچیده.
- توسعه نرم افزارهای دسکتاپ: با استفاده از کتابخانه های GUI.
- آموزش: به دلیل سادگی یادگیری، پایتون اغلب به عنوان اولین زبان برنامه نویسی به دانشجویان آموزش داده می شود.
چرا پایتون محبوب است؟
ترکیب خوانایی بالا، منحنی یادگیری ملایم، کتابخانه های بسیار گسترده، و کاربردهای متنوع، پایتون را به یکی از محبوب ترین زبان های برنامه نویسی در جهان تبدیل کرده است. این محبوبیت به معنی دسترسی آسان تر به منابع آموزشی، پشتیبانی جامعه، و فرصت های شغلی فراوان است.
بهترین ابزارها/IDE برای پایتون (پیشنهاد بر اساس نیاز)
- VS Code — همه منظوره، سبک، افزونه های بسیار (پیشنهاد اولیه برای بیشتر پژوهشگران).
- PyCharm (Professional) — اگر پروژه بزرگ یا refactor زیاد دارید؛ ابزارهای توسعه حرفه ای.
- JupyterLab / Jupyter Notebook — برای آزمایش سریع، تحلیلات تعاملی و گزارش پژوهشی.
- برای کار با R/ترکیبی: RStudio (در کنار پایتون).