پیامدهای حذف نخبگان در آموزه های دینی

یادداشت

پیامدهای حذف نخبگان در آموزه های دینی

با اتکا به آموزه های دینی هرگاه مناصب و مسئولیت های مختلف یک جامعه از دست شایستگان و نخبگان خارج شود و به نالایقان سپرده شود، نخستین پیامد آن حذف تدریجی نخبگان و خردمندان خواهد بود.

📷

محمدقدرتی شاتوری، مدرس دانشگاه، پژوهشگر فقه حقوق و اندیشه امام خمینی(ره) یادداشتی را با عنوان «پیامدهای حذف نخبگان در آموزه های دینی» در اختیار ایکنا قرار داده است که در ادامه می خوانیم.

با اتکا به آموزه های دینی هرگاه مناصب و مسئولیت های مختلف یک جامعه از دست شایستگان و نخبگان خارج شود و به نالایقان سپرده شود، نخستین پیامد آن حذف تدریجی نخبگان و خردمندان خواهد بود. مراقبت از گنج های انسانی یک رسالت و وظیفه برای مسئولان است.در قرآن کریم، آیات متعددی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به موضوع کنار زدن نخبگان و شایستگان و پیامدهای آن اشاره دارند. ازجمله آیاتی که بر سپردن مناصب و مسئولیت ها به افراد شایسته تاکید دارد، آیه «ان الله یامرکم ان تودوا الامانات الی اهلها» (نساء: ۵۸) است.

این آیه زمانی نازل گردید که پیامبر صلی الله علیه و آله با پیروزی کامل وارد شهر مکه گردید، عثمان بن طلحه را که کلیددار خانه کعبه بود احضار کرد و کلید را از او گرفت، تا درون خانه کعبه را از وجود بت ها پاک سازد، عباس عموی پیامبر پس از انجام این مقصود تقاضا کرد که پیامبر با تحویل کلید خانه خدا به او، مقام کلیدداری بیت الله را که در میان عرب یک مقام برجسته و شامخ بود، به او بسپارد. ولی پیامبر بر خلاف این تقاضا پس از تطهیر خانه کعبه از لوث بت ها در خانه را بست و کلید را به «عثمان بن طلحه» تحویل داد، درحالی که آیه مورد بحث را تلاوت می نمود (شان نزول آیات،ج۱،ص۱۴۵)

از جمله آیات دیگر آیه «قالت احداهما یا ابت استاجره ان خیر من استاجرت القوی الامین» (قصص: ۲۶) است.این آیه بخشی از داستان حضرت موسی(ع) و چگونگی انتخاب او توسط حضرت شعیب(ع) است که  بر اساس آن، معیار گزینش افراد در مدیریت جامعه باید توانمندی (قوی) و اعتمادپذیری (امین) باشد.

امام علی علیه السلام فرموده اند: یستدل علی ادبار الدول باربع: تضییع الاصول، و التمسک بالفروع و تقدیم الاراذل، و تاخیر الافاضل: چهار چیز نشانه به سر آمدن دولت هاست: فرو گذاشتن اصول، چسبیدن به فروع، مقدم داشتن فرومایگان و عقب زدن مردمان با فضیلت و لایق. (غرر الحکم، ۱۰۹۶۵)

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است که فرمودند: ایما رجل استعمل رجلا علی عشره انفس علم ان فی العشره افضل ممن استعمل فقد غش الله وغش رسوله وغش جماعه المسلمین: هر کس مردی را بر ده تن ریاست دهد و بداند که میان آنها کسی هست که از او برتر است پس با خدا و رسول خدا و جماعت مسلمین تقلب کرده است. (نهج الفصاحه،ج۱، ص ۳۶۱)

این حدیث نبوی به یکی از اصول اساسی در نظام مدیریت و رهبری اسلامی اشاره دارد که بر پایه عدالت، شایسته سالاری و امانتداری استوار است. پیامبر اکرم(ص) در این روایت هشدار می دهند که اگر فردی به عنوان مسئول یا مدیر بر گروهی حتی کوچک مانند ده نفر گماشته شود، در حالی که می داند در میان آن جمع فرد شایسته تر و توانمندتری وجود دارد، مرتکب خیانت شده است. این خیانت سه جانبه توصیف می شود: هم نسبت به خداوند، هم نسبت به رسول خدا(ص) و هم نسبت به جامعه مسلمانان. با توجه به فرمایش حضرت، مسئولیت های مدیریتی در اسلام امانتی الهی هستند که باید به شایسته ترین افراد سپرده شوند، نه بر اساس روابط شخصی، گروهی یا دیگر ملاحظات نادرست. انتخاب افراد ناشایست برای پست های مدیریتی نه تنها ظلم به افراد لایق محسوب می شود، بلکه آسیب های گسترده ای به کل جامعه اسلامی وارد می کند و موجب تضعیف اعتماد عمومی و هدر رفتن منابع می گردد.

امام علی علیه السلام فرموده اند: من رفع بلا کفاته وضع بلا جنایه: کسی که بدون شایستگی (مقامش) بالا رود، بدون جرم پایین کشیده شود. (غرر الحکم، ص ۳۴۴)

امام علی(ع) با این جمله کوتاه، هم به مسئولین هشدار می دهد که در انتصاب ها دقت کنند، و هم به افراد یادآوری می کند که جایگاه هایی را که با شایستگی به دست نیاورده اند، پایدار نیستند.https://iqna.ir/00I2k4