سلامت روان و تاب آوری روانشناختی

سلامت روان و تاب آوری روانشناختی

احساس ناامنی و تاثیر آن بر سلامت روان و تاب آوری روانشناختی

باور به توانمندیهای شخصی (خودکارآمدی)، رشد انعطاف پذیری شناختی و داشتن چشم انداز مثبت به آینده نقش مهمی در ارتقاء تاب آوری یا resiliency ایفا میکند.

احساس ناامنی مفهومی بنیادین در روانشناسی است که به تجربه ذهنی فرد از تهدید، آسیب پذیری یا فقدان حمایت و اطمینان اشاره دارد. این احساس میتواند ناشی از عوامل بیرونی مانند بحرانهای اجتماعی، محیط های خانوادگی بی ثبات، فقدان امنیت شغلی یا اقتصادی و حتی تجربه رویدادهای آسیب زا باشد. فردی که دچار احساس ناامنی مزمن است، معمولا اضطراب، نگرانی و شک درباره توانمندیهای خود و دیگران را تجربه میکند و این امر بر کیفیت زندگی وی تاثیر زیادی میگذارد.
به گزارش میگنا نیاز به امنیت، از نیازهای بنیادی انسان است که در هرم سلسله مراتب نیازهای مازلو نیز جایگاهی ویژه یافته است و فقدان یا تهدید این نیاز باعث ایجاد نگرانیهای عمیق و اختلال در کارکرد روانی فرد میشود.

احساس ناامنی یکی از عوامل اصلی بروز اختلالات روانشناختی محسوب میشود. استرس مزمن ناشی از نگرانیهای مداوم و ناامنی روانی، فرد را در معرض اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال خواب و وسواس فکری قرار میدهد.
مطالعات نشان داده است که کسانی که به طور مزمن احساس ناامنی میکنند، نرخ بالاتری از اختلالات خلقی را تجربه میکنند. احساس بی ارزشی، کاهش اعتمادبه نفس، کناره گیری و انزوای اجتماعی و حتی مشکلات در تصمیم گیری از پیامدهای مهم ناامنی بشمار می آیند.
ناامنی میتواند روابط عاطفی فرد را دچار اختلال کند؛ به این معنا که فرد ناامن غالبا دچار بی اعتمادی، سوءظن یا ترس از طرد شدن در تعاملات خود میشود.

روان و جسم رابطه ای متقابل و هم افزا دارند. تحقیقات نشان داده است که استرسهای روانی ناشی از احساس ناامنی باعث افزایش میزان هورمون کورتیزول (هورمون استرس) در بدن میشود که به تبع آن عملکرد سیستم ایمنی کاهش مییابد و فرد مستعد ابتلا به بیماریها میشود.
همچنین، ناامنی عامل مهمی در بروز بیماریهای قلبی، فشارخون بالا، اختلالات گوارشی و سردردهای مزمن است. هنگامی که فرد به طور دائمی در حالت آماده باش عصبی قرار داشته باشد، متابولیسم بدن مختل شده و عملکرد طبیعی اندامها دچار اختلال میشود. بنابراین، پیامدهای ناامنی تنها محدود به حوزه روان نیست، بلکه پیامدهای جسمی قابل توجهی نیز دارد.

تاب آوری روانشناختی به معنای ظرفیت فرد برای مقابله موثر با مشکلات، چالشها و بحرانهای زندگی است. وجود احساس ناامنی مزمن میتواند تاب آوری فرد را تضعیف کند، زیرا فرد ناامن منابع روانی لازم برای مقابله با فشارها را ضعیفتر در خود مییابد و احتمال دهد در برابر مشکلات به سرعت دچار فروپاشی یا ناامیدی شود. با این حال، یکی از عوامل مهم تقویت تاب آوری، وجود شبکه های حمایتی اجتماعی و روابط مثبت است؛ داشتن خانواده و دوستان حامی، ایجاد حس تعلق و معنا، و تقویت عزت نفس نیز به فرد کمک میکند تا احساس ناامنی را کاهش دهد و در مواجهه با مشکلات، انعطاف و مقاومت بیشتری نشان دهد. به بیان دیگر، حمایت اجتماعی اصل و اساس بازیابی حس امنیت و تقویت تاب آوری است.

برای کاهش اثرات منفی احساس ناامنی بر سلامت روان و افزایش تاب آوری، تدابیر متعددی توصیه میشود. رواندرمانی، یادگیری مهارتهای خودبازنگری، مدیریت استرس و تمرین ذهن آگاهی از موثرترین روشها به شمار میروند.
مطالعات تاکید دارند که باور به توانمندیهای شخصی (خودکارآمدی)، رشد انعطاف پذیری شناختی و داشتن چشم انداز مثبت به آینده نقش مهمی در ارتقاء تاب آوری یا resiliency ایفا میکند. همچنین، آموزش مهارتهای ارتباطی و حل تعارض به افراد کمک میکند که بهتر بتوانند با چالشهای محیطی و اجتماعی خود مواجه شوند و احساس کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند.

نرگس زمانی روانشناس و مدرس تاب آوری در خاتمه آورده است احساس ناامنی تاثیرات عمیق و همه جانبه ای بر سلامت روان و جسم و همچنین تاب آوری روانشناختی افراد دارد. هر چه احساس ناامنی عمیق تر و ریشه دارتر باشد، آسیب پذیری روانشناختی بیشتر میشود و با کاهش منابع حمایتی، خطر ابتلا به اختلالات روانی افزایش مییابد. از این رو، توجه به عوامل اجتماعی، محیطی و فردی موثر بر احساس امنیت، طراحی مداخلات روانشناختی و حمایتهای اجتماعی موثر میتواند زمینه ارتقاء سلامت روان و افزایش تاب آوری را فراهم سازد.