تاثیر تحریمهای بین المللی بر حقوق ملتها از منظر حقوق بین الملل

مقدمه
تحریم های بین المللی به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر دولتها با اهداف مختلف مانند حفظ صلح، مقابله با نقض حقوق بشر، یا جلوگیری از گسترش سلاح های کشتار جمعی به کار می روند. اما این تحریم ها اغلب پیامدهای گسترده ای بر زندگی شهروندان عادی دارند و ممکن است با اصول حقوق بشر و حقوق بین الملل در تعارض قرار بگیرند. این مقاله به بررسی تاثیرات تحریم ها بر حقوق اساسی ملت ها و چگونگی تعادل بین اهداف سیاسی و تعهدات حقوق بشری می پردازد.

1. تحریم های بین المللی: تعریف و انواع
تحریم ها به اقدامات قهری یک یا چند کشور یا سازمان بین المللی مانند سازمان ملل متحد علیه یک دولت، گروه، یا افراد خاص اطلاق می شوند. این تحریم ها به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:
۱- تحریم های اقتصادی مانند ممنوعیت تجارت، مسدود کردن دارایی ها
۲- تحریم های سیاسی و دیپلماتیک مثل قطع روابط دیپلماتیک
۳- تحریم های نظامی
تحریم ها ممکن است یکجانبه توسط یک کشور مانند آمریکا یا چندجانبه توسط شورای امنیت سازمان ملل اعمال شوند.

2. اهداف تحریم ها در حقوق بین الملل
بر اساس منشور ملل متحد تحریم ها باید با اهداف زیر اعمال شوند:
حفظ یا اعاده صلح و امنیت بین المللی
مقابله با نقض فاحش حقوق بشر
جلوگیری از گسترش تسلیحات غیرمتعارف
مبارزه با تروریسم بین المللی
اما در عمل، برخی تحریم ها بیش از آنکه به تغییر رفتار دولت ها بینجامد، به معیشت مردم عادی آسیب می زنند.

3. تاثیر تحریم ها بر حقوق بشر و زندگی شهروندان
تحریم های گسترده مانند تحریم های علیه ایران، کره شمالی، یا ونزوئلا می توانند حقوق اساسی مردم را تحت تاثیر قرار دهند، از جمله:

الف) حق بر زندگی و سلامت
کاهش دسترسی به دارو و تجهیزات پزشکی به دلیل محدودیت های مالی و بانکی.
افزایش مرگ ومیر بیماران خاص مانند بیماران سرطانی یا مبتلایان به بیماری های نادر.
مثال: در ایران و سوریه، تحریم های بانکی باعث کمبود دارو و تجهیزات پزشکی شد.

ب) حق بر غذا و آب آشامیدنی
افزایش قیمت مواد غذایی به دلیل اختلال در واردات.
کاهش کیفیت تغذیه و گسترش سوءتغذیه در جوامع فقیر.
نمونه: تحریم های عراق در دهه 1990 منجر به فقر گسترده و مرگ کودکان شد.

ج) حق بر توسعه اقتصادی و کار
رکود اقتصادی، بیکاری و ورشکستگی کسب وکارها.
محدودیت های فناوری و علمی به دلیل ممنوعیت انتقال دانش.

د) حق بر آموزش
کاهش بودجه آموزشی و تحقیقاتی به دلیل فشارهای اقتصادی.
محدودیت در دسترسی به منابع علمی بین المللی.

4. تعارض تحریم ها با اصول حقوق بین الملل
برخی تحریم ها با موازین حقوق بین الملل، از جمله حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، در تضاد هستند:
منشور ملل متحد ماده 1 و 55 بر رعایت حقوق بشر تاکید دارد.
میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 1966 دولتها را ملزم به تامین نیازهای اساسی مردم می کند.
حقوق بشردوستانه بین المللی پروتکل های ژنو تحریم هایی را که باعث رنج غیرنظامیان می شود، ممنوع می کند.

دیوان بین المللی دادگستری ICJ در برخی نظرات مشورتی اشاره کرده که تحریم ها نباید حقوق بشر را نقض کنند.

5. راهکارهای کاهش اثرات منفی تحریم ها
برای کاهش آسیب های تحریم بر مردم، راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:
تحریم های هوشمند هدفمند کردن تحریم ها علیه مسئولان، نه عموم مردم.
معافیت های بشردوستانه مانند معافیت دارو و غذا از تحریم ها.
نظارت سازمان های بین المللی مانند گزارشگران ویژه حقوق بشر.
تقریب دیپلماتیک برای کاهش تنش ها و لغو تحریم های غیرضروری.

6. نتیجه گیری
تحریم های بین المللی اگرچه ابزاری برای فشار بر دولتها هستند، اما در بسیاری از موارد حقوق اساسی مردم را نقض می کنند. حقوق بین الملل باید میان اجرای تحریم ها و حمایت از غیرنظامیان تعادل ایجاد کند. سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل و دیوان بین المللی دادگستری باید نظارت دقیق تری بر تحریم ها داشته باشند تا از رنج بی گناهان جلوگیری شود.