برخی از حقوق زن در اسلام ازدیدگاه شهید مطهری ( قسمت دوم : حق نفقه زن )

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی دیگر از حقوق زن در اسلام حق نفقه ی او می باشد که وقتی به همسری دایمی مردی در آمد ، بر مرد واجب است که نفقه یعنی هزینه های زندگی او را از قبیل خوراک ، پوشاک و مسکن متعارف و مناسب شان زن تهیه و تامین نماید ، حتی اگر زن جایگاه و مقامش اقتضا کند و متعارف باشد که خدمت کار داشته باشد ، بایستی مرد برایش تهیه نماید .

( تحریر الوسیله ، ج 2 ، ص 315 ).

اسباب نفقه در اسلام

در کتب فقهی سبب نفقه سه چیز بیان شده است: زوجیت ، قرابت و مالکیت. امام خمینی(ره) در تحریر الوسیله می فرماید :« انما تجب النفقه باحد اسباب ثلاثه: الزوجیه و القرابه و الملک ».( تحریر الوسیله ، ج 2 ، ص 315 ).

شهید مطهری در توضیح اسباب نفقه می گوید : در اسلام سه نوع نفقه وجود دارد :

الف ) یک نفقه ی که مالک باید صرف مملوک خود بکند مانند مخارجی که مثلا مالک حیوانات برای آنها می کند. ملاک این نوع نفقه مالکیت و مملوکیت است .

ب ) نوع دوم نفقه ی است که انسان باید صرف فرزندان خود نماید در حالی که صغیر یا فقیرند و یا صرف پدر و مادر خود که فقیرند ، نماید. ملاک این نوع نفقه حقوقی است که طبیعتا فرزندان بر به وجود آورندگان خود پیدا می کند و حقوقی است که پدر و مادر به حکم شرکت داشتن در ایجاد فرزند و زحماتی که در دوره ی کودکی فرزند متحمل می شوند ، پیدا می کنند. شرط این نوع از نفقه ، ناتوان بودن شخص واجب النفقه است.

ج ) نوع سوم نفقه ی است که مرد در مورد زن صرف می کند. ملاک این نوع از نفقه نه مالکیت و مملوکیت است و نه حق طبیعی به مفهومی که در نوع دوم گفته شد و نه عاجز بودن و ناتوان بودن و فقیر بودن زن است ، بلکه اگر زن بر فرض میلیونر و دارای در آمد سرشار هم باشد و مرد ثروت و در آمد اندکی داشته باشد ، بازهم مرد باید نفقه زن (از قبیل خوراک ، پوشاک ، مسکن وسایر هزینه های متعارف او) را تامین کند.(مجموعه آثار استاد شهید مطهری ، ج 19 ، ص 219 ).

برخی از علل وجوب نفقه زن بر مرد

شهید مطهری علل واجب النفقه بودن زن را چند چیز برمی شمارد:

1 ) پرداخت نفقه خانواده از جمله زن مقتضای قانون طبیعت و موافق با راز آفرینش زن و مرد است و این کار سعادت زن و مرد و فرزندان شان را تامین می کند.« حقیقت این است که اسلام نه جانبدار زن است و نه جانبدار مرد . اسلام در قوانین خود سعادت مرد و زن و فرزندانی که باید دردامن آنها پرورش یابند و باالاخره سعادت جامعه ای بشریت را ، در نظر گرفته است. اسلام راه وصول زن ومرد و فرزندان آنها و جامعه ی بشریت را به سعادت ، در این می بیند که قواعد و قوانین طبیعت و اوضاع و احوالی که به دست توانا و مدبر خلقت به وجود آمده ، نا دیده گرفته نشود» (همان ، ص 221 ).

2 ) یکی دیگر از فلسفه ی وجوب نفقه زن بر مرد از نظر شهید مطهری این است که مرد با تامین هزینه های زندگی زن ، او را مورد حمایت قرار می دهد تا تحمل رنج های فرزند آوری و پرستاری از او ، برای زن آسان تر شود.« علت دیگری که برای لزوم نفقه ای زن برمرد در کار است این است که مسئولیت و رنج و زحمات طاقت فرسای تولید نسل از لحاظ طبیعت به عهده ی زن گذاشته شده است... این زن است که باید این بیماری ماهانه را ( در ایام غیر ایام کودکی و پیری ) تحمل کند ، سنگینی دوره ی بار داری و بیماری مخصوص این دوره را به عهده بگیرد ، سختی زایمان و عوارض آن را تحمل نماید ، کودک را شیر بدهد و پرستاری کند. اینها همه از نیروی بدنی و عضلانی زن می کاهد ، توانایی اورا در کارو کسب کاهش می دهد. اگر بنا بشود قانون ، زن ومرد را از لحاظ تامین بودجه ی زندگی در وضع مشابهی قرار دهد و به حمایت زن بر نخیزد ، زن وضع رقت باری پیدا خواهد کرد»( همان ، ص 221 – 222 ).

3 ) سومین علتی که ایشان برای لزوم نفقه زن برمرد بیان می کند این است که می گوید زن ومرد از لحاظ نیروی کاری و فعالیت های خشن تولیدی و اقتصادی مشابه و مساوی آفریده نشده اند. بنا براین اگر بنای همکاری مرد با زن در تامین معاش و نفقه ی او نباشد هرگز زن قادر نیست که علاوه بر امر خانه داری و فرزند پروری ، هزینه های خود را به آسانی تامین کند. مخصوصا با در نظرگرفتن این نکته که زن در تحصیل ثروت از مرد کمتر ، اما در استهلاک ثروت از مرد افزون تر است .

4 ) شهید مطهری یکی دیگر از علت های وجوب نفقه ی زن برمرد را حفظ جمال و زیبایی ، و نشاط و غرور زن می داند. از نظر ایشان زنی می تواند موجب آرامش وسکون مرد و باعث گرمی هرچه بیشتر کانون خانواده شود و مادر و مربی خوب برای فرزندان خود باشد که غرور و نشاط زنانگی و جمال و دلربایی او از شوهرش ، تحت فشار کارهای سخت و نداشتن فرصت کافی برای رسیدگی به خود و فرزندان خود ، خرد نشده باشد.(همان ، ص 223 ).

از نظرشهید مطهری اساسا این قانون خلقت است که زن از لحاظ مالی نیازمند به مرد آفریده شده است و مرد از جنبه روحی نیازمند به زن ، از این رو، اگر زن از سوی شوهر تامین نفقه نشود ، به آسانی به دام مردان بیگانه و شکارچی ی که بیشترین تبلیغ علیه نفقه زن هم از ناحیه آنها صورت می گیرد ، خواهد افتاد ، و الغای نفقه علاوه بر متزلزل ساختن بنیان مقدس خانواده ، موجب ازدیاد فحشا خواهد شد.

بنا براین وجوب نفقه زن بر مرد علاوه براین که مطابق با قانون طبیعت و کاستن از رنج ها و سختی های زن در فرایند تولید نسل می باشد ، یکی از بهترین راهکارها ، برای گرمی و تحکیم بنیان خانواده و رسیدن زن و مرد و فرزندان شان ، به سعادت و خوشبختی ، به شمار می رود.

ادامه دارد ...