شواهد کانی سازی مس پورفیری در منطقه چشمه خوری، شمالغرب بیرجند: زمین شناسی، دگرسانی، کانی سازی، ژیوشیمی، سیالات درگیر و ایزوتوپ پایدار

منطقه چشمه خوری بخشی از پهنه آتشفشانی- نفوذی در غرب بلوک لوت و شمالغربی شهر بیرجند است. این محدوده شامل برونزدهایی از سنگهای آتشفشانی و آذرآواری ایوسن بوده که واحدهای نیمه عمیق با ترکیب گابرودیوریتی تا گرانودیوریتی در آنها نفوذ کرده اند. دگرسانیهای اصلی شامل پروپلیتیک، آرژیلیک، کوارتز- سریسیت- پیریت و سیلیسی است. کانی سازی اغلب به صورت رگچه ای و پراکنده در زونهای دگرسانی کوارتز- سریسیت- پیریت، آرژیلیک- سیلیسی و پروپلیتیک و پراکنده در زون دگرسانی آرژیلیک دیده میشود. تنها کانی سولفیدی اولیه شناسایی شده در منطقه پیریت است. به دلیل تاثیر زیاد فرایندهای هوازدگی بر کانیسازی اولیه، کانیسازی ثانویه سولفیدی و اکسیدی (کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت، هماتیت، گوتیت و ژاروسیت) گسترش یافته و درنهایت کلاهک سنگی ایجادکرده است. بیشترین بی هنجاریهای مس 654) گرم در تن) و سرب 1622) گرم در تن) منطبق بر دگرسانی کوارتز-سریسیت- پیریت است. بررسی سیالات درگیر اولیه در بلورهای کوارتز همراه با کانی سازی در زون کوارتز- سریسیت- پیریت، آرژیلیک- سیلیسی و کلسیت همراه با کانیسازی در زون پروپلیتیک، متوسط دمای همگن شدن بهترتیب 321، 305 و 263 درجه سانتیگراد را نشان میدهند. بر پایه ذوب آخرین قطعه یخ سیال نیز متوسط شوری این سه زون بهترتیب 12، 11/6 و 7/9 درصد وزنی نمک طعام است. کاهش دمای همگن شدن و شوری از دگرسانی کوارتز- سریسیت- پیریت بهسمت پروپلیتیک میتواند به دلیل تغییرات فیزیکوشیمیایی در سیال مانند سردشدن و اختلاط با آبهای جوی توجیه شود. با توجه به شواهد بافتی جوشش نیز در طی تحول و تکامل سیال موثر بوده است. مقدار δ34S پیریت بین 2/35 تا ‰ 2/46 و مقدار δ34 سیال همزاد با کانی پیریت بین ‰ 1/25 و ‰ 1/36 بوده که خاستگاه ماگمایی را برای گوگرد نشان میدهد . گسترش زونهای دگرسانی پروپلیتیک و آرژیلیک در سطح، محدودبودن زون کوارتز- سریسیت- پیریت، نبود دگرسانی پتاسیک، وجود کلاهک سنگی، بی هنجاریهای ژیوشیمیایی، محدوده دما و شوری سیالات درگیر میتواند نشانگر بخش بالایی یک سیستم مس پورفیری باشد.

کلیدواژه ها:

دگرسانی ، کانیسازی ، سیال درگیر ، ایزوتوپ گوگرد ، چشمه خوری ، بلوک لوت