نقش نظام هندسی در میزان پایداری سازه ای بناهای معماری سنتی (مطالعه موردی: مسجد جامع کبیر یزد)

معماری همواره بر بستری از هندسه پدید آمده است و در آثار متعلق به برخی بوم های جغرافیایی و یا دوره های تاریخی، گاه رد بسیار پررنگی از هندسه های غنی به چشم می خورد. معماری ایرانی به ویژه در دوران اسلامی یکی از آن نوع معماری هاست که به نحو چشمگیری مبتنی بر هندسه است. استفاده از ترسیمات هندسی در هنر و معماری ایران سابقه طولانی دارد. طرح مایه های هندسی مخصوصا پس از اسلام، برای معین کردن اندازه های بنا و به دست آوردن تناسبات مطلوب مورد استفاده قرار گرفته اند. مقاله حاضر تلاشی است در جهت یافتن نقش نظام هندسی در میزان تداوم عمر سازه ای بناهای معماری سنتی ایران که به عنوان نمونه موردی در مسجد جامع یزد مورد کنکاش قرار می گیرد. سوال طرح شده این است که چه رابطه ای بین نظام هندسی کالبد مسجد جامع یزد و پایداری سازه ای آن وجود دارد در این مقاله بر اساس فرضیه پژوهش مبنی بر وجود ارتباط میان نظام هندسی و تداوم عمر سازه ای بنا، ابتدا مبانی نظری کاربرد هندسه در معماری بررسی می شود. در این زمینه مروری بر آراء و دیدگاه ها و همچنین اصول و قواعد نیارشی مربوط به کاربرد هندسه در معماری خواهد شد. در مقاله حاضر ضمن توصیف بنای مسجد جامع یزد شامل مختصری از تاریخ و جغرافیای اثر، معرفی اثر و سبک شناسی آن، به تبیین و تحلیل هندسی و فنی نقش نظام هندسی در هر بخش از اجزای کالبد مسجد (هندسه های پلانی، نماها و مقاطع بنا) از کل به جز، بر اساس تحلیل نحوه عملکرد سازه ای اندام ها و نحوه انتقال نیروها به صورت نظری و میدانی پرداخته می شود. نهایتا از طریق قیاس و انطباق خروجی ها برهم، ضمن اثبات فرضیه پژوهش، بخشی از منطق سازه ای اثر آشکار می گردد. نتایج تحقیق مبین این مطلب است که علاوه بر اصول و قواعد سازه ای، نظام هندسی اجزاء کالبد اثر در تداوم عمر سازه و مقاومت بنا تاثیرگذار است.

کلیدواژه ها:

نظام هندسی ، پایداری سازه ای ، معماری سنتی ، مسجد جامع یزد