نقد فرمالیستی خطبه جهاد نهج البلاغه

نقد فرمالیستی از روش های جدید نقدی است که محور اصلی آن در بررسی متون ادبی، شکل ظاهری است یعنی در ادبیات به بررسی میزان ادبیت متن می پردازد. با نگاهی صورت گرایانه، متوجه می شویم گوینده آوا و موسیقا را در جهت القای معانی به کار گرفته و ضمن اینکه از سطح معنای قاموسی واژگان فراتر رفته، با استفاده به جا از صداهای کشیده و واکه های متناسب با مفهوم کلام، تاثیر بدیعی در فهم موضوع داشته است؛ در هم خوانی آوایی، چنان صامت ها و مصوت ها را چینش کرده که شدت بیان و سنگینی فضایی را به ذهن می رسانند؛ برای معانی، هم خوان معنایی را درنظر دارد و با ایجاد اتحاد بین این دو هم خوان، توانسته القاگر معانی مورد نظر باشد تا جایی که اگر کسی با زبان کلام آشنا نباشد، بتواند به معنای کلی کلام پی ببرد. گوینده تنها به بعد شنیداری مخاطب توجه نکرده و به هم خوانی سیمایی نیز توجه داشته است؛ هرچند این امر در راستای دو هم خوانی پیشین قرار دارد اما ایجاد اتحاد میان آن ها امری قابل اهمیت است. تمامی موارد مبین آن است که خطبه جهاد از ساخت موسیقایی قوی برخوردار و با بهره گیری از هم خوانی آوایی در القای مفاهیم به مخاطب، موفق عمل کرده است. الفاظ از نظر زیبایی فرمی، با هم در ارتباط تنگاتنگ قرار گرفته اند نه تنها معنا نتوانسته است بر زیبایی ظاهری تاثیر منفی بگذارد بلکه فرم کلام و موسیقای واژگان را در اختیار گرفته و آن ها را با هم عجین کرده و خود در جهت انتقال بهتر مفاهیم و ابزار کمک رسان قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

نقد ادبی ، فرمالیست ، خطبه جهاد ، ساخت موسیقایی