نرخ لغزش و باستان شناسی لرزهای گسله خزر، جنوب خاوری کاسپین، ایران

کوهستان البرز با درازای 600 کیلومتر برآمده از همگرایی صفحات ایران مرکزی و اوراسیا و حرکت باختری زون جنوب کاسپین بسوی ایران میباشد. علوی 1996 البرز را به عنوان یک پشتهی تاقگون، شکل گرفته از صفحات راندگی ناشی از دگرشکلیهای فشارشی اواخر سنوزوییک دانست. راندگیهایی که با سوی حرکتی شمال و جنوب در دو طرف کوهستان دیده می شوند .(National Iranian Oil Company, 1977; Stöcklin, 1974) الگوی ساختاری دگرشکلی پیچیده این رشته کوه نتیجه ای است از کوتاه شدگی مایل (دگرشکلی ترافشارشی) به موازات گسله های راستالغز فشارشی ( e.g. Harland, 1971; .(Dewey et al., 1998 کوتاه شدگی شمالی جنوبی در پهنای البرز بین 35 تا 38 کیلومتر برآورد شده است ( Allen et al., .(2003, Nazari 2006 گسله فشاری خزر(کاسپین) با شیب صفحه ای به سوی جنوب به عنوان مرز ساختاری صفحه کاسپین و کوهستان البرز شناخته میشود. برآمدن و برخاستگی کوهستان البرز و همچنین فرورانش احتمالی دریای کاسپین به زیر ایران مرکزی در راستای این گسل شکل میگیرد.از نظر لرزهخیزی گسله خزر ویرانگرترین ساختار لرزه ای البرز است. براساس آمار لرزه های تاریخی و دستگاهی گسله خزر رخداد زمین لرزه های بزرگی بوده است. زمین لرزه های تاریخی فریم 680 میلادی، مازندران 1184 میلادی، و آمل 1188 میلادی و زمین لرزه های دستگاهی سنگچال 1957 و بلده 2004 در شمار مهمترین رخدادهای لرزهای در راستای گسله خزر بشمار میرود. پیشینه و رفتار لرزهای پهنه ی گسلی شامل زمان زمینلرزه، بزرگا و دوره بازگشت آنها از پیچیده ترین مسایل در گسترش نبود قطعیت در برآورد خطر میباشد. اگرچه به سبب ناکامل بودن آمار لرزه ای، بازسازی تاریخ دراز مدت زمینلرزه ها مشکل مینماید. همچنان سوالات بسیاری در مورد الگو، هندسه و سازوکار یک گسله، لرزه خیزی، نرخ لغزش، و دوره بازگشت زمین لرزه های سترگ بی پاسخ مانده است.این پژوهش تلفیقی است از مطالعات زمین شناسی و زمین باستان شناسی در شناخت بهتر از ساختار پیچیده گسله خزر در دامنه شمالی البرز مرکزی. بلندای توپوگرافی انباشته 55-40) متر) با توجه به سن دگرشکلی رسوبات سطحی 28-26) هزار سال) نشان از رخداد 13 تا 18 زمینلرزه کهن دارد .(Nazari et al., 2019) نتایج برآمده از مطالعات اولیه باستان شناسی لرزهای و سنسنجی کربن 14 در جنوب خاوری کاسپین بر ترانشهای حفر شده بر فرادیواره یکی از شاخه های پیشرونده گسل خزر با شیب بسوی جنوب و سوی حرکت شمالی نشانگر چهار زمین لرزه کهن در پیشینه 4500 ساله میباشد که تاریخ آخرین آن به 1800 پیش از میلاد باز می گردد.