حکومت محمد تقی خان بافقی در یزد(از کنش سیاسی تا فعالیت مذهبی-اقتصادی وقف)

اوضاع کشور ایران پس از قتل نادر شاه با تحولاتی چون استقلال طلبی حکام محلی مانند یزد همراه بود. تشکیل دودمان خوانین 1264 -1161)ه.ق.) توسط محم6دتقی خان بافقی باعث ثبات سیاسی یزد شد و برای یک دورهی طولانی فصل نوینی را در تاریخ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی یزد گشود.یزد با توج6ه به عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، جایگاه اقتصادی منطقه، قرارگیری در مسیر تجاری و بعد مسافت از حکومت مرکزی، مورد توج6ه دولت مرکزی با نگاه اقتصادی بود. میزان موقوفات محمد تقی خان نشان از اعتقادات قوی مذهبی و شرایط اقتصادی او است. از اثرات وقف محمد تقی خان کسب وجهه ی اجتماعی، کاهش دخالت حکومت در موقوفات، امنیت مال، آبادانی شهر، رشد فرهنگی، اقتصادی و مذهبی یزد و گسترش جامعه ی شهری بود. مقاله ی حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، به واکاوی در اسناد، داده ها و مکتوبات تاریخی موجود پرداخته تا پاسخگوی این پرسشها باشد: عملکرد سیاسی محم6د تقی خان چه تاثیری در ثبات سیاسی یزد داشته است بازتاب کارکرد اقتصادی، فرهنگی و مذهبی محم6د تقی خان در یزد چه بوده است وقوفات محم6د تقی خان در حیات اجتماعی یزد چه تاثیراتی داشته است نتایج پژوهش در دوران مذکور نشان میدهد که محمد تقیخان با دفع حاکمانی که مورد رضایت مردم یزد نبودند، ثبات سیاسی را به وجود آوردو موقوفات او در بسط عدالت اجتماعی و تا حدودی رفع فقر، احیای روحیه ی وقف در بین مردم یزد، گسترش علم و فرهنگ، رونق محافل مذهبی و حفظ روحیه دینی- مذهبی مردم بازتاب داشته است. نقش وقف در ایجاد و گسترش فضاهای شهری یزد با توج6ه به نیاز عمومی آن زمان با ساخت مدرسه، آب انبار و غیره تا شکل گیری فضاهایی کلانتر ازجمله بازار توسط محم6د تقی خان تاثیرگذار بوده است و همچنین سهم موقوفات محم6د تقی خان، تکافلی توانمند سازدر تاریخ این شهر داشته که بیانگر توج6ه او به توسعه ی پایدار و ماندگار شهر بوده است.

کلیدواژه ها:

محمدتقی خان بافقی ، خوانین یزد ، موقوفات ، یزد.