اثر سدیم نیتروپروساید بر برخی ویژگی های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی مرزه (Satureja khuzestanica) تحت رژیم های کم آبیاری

سابقه و هدف: خشکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع ترین تنش محیطی است. امروزه کاربرد تنظیم کننده های رشد به منظور کاهش اثرات منفی ناشی از تنش های مختلف مطرح شده است. سدیم نیتروپروساید از جمله این مواد می باشد که موجب مقاومت گیاه به تنش های محیطی زیستی (زنده) و غیرزیستی (غیر زنده) می شود. مرزه گیاهی یکساله از خانواده نعناعیان می باشد. بدلیل خواص آنتی اکسیدانی بالا و وجود ترکیبات پلی فنلی فراوان در این گیاه ارزشمند، آزمایشی با هدف بررسی اثر رژیم های آبیاری و کاربرد سدیم نیتروپروساید ( SNP) بر برخی ویژگی های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی مرزه انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش در سال زراعی 95-94 با آرایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های تصادفی، در سه تکرار به صورت گلدانی انجام شد. تیمارهای آزمایش در چهار سطح رژیم های آبیاری شامل مقادیر 40، 60، 80 و 100 درصد ظرفیت زراعی و سه سطح سدیم نیتروپروساید شامل صفر، 50 و 100 میلی مولار لحاظ گردید. صفات مورد ارزیابی عبارت از پرولین، محتوای نسبی آب برگ، درصد اسانس، فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل، کلروفیل a، b و کل بودند. پس از عملیات کاشت، برداشت و اندازه گیری عملکرد رشد، کلروفیل به روش آرنون، پرولین به روش بیتز، فنل کل به وسیله و روش فولین سیوکالتو و اسانس به کمک دستگاه کلونجر و روش تقطیر با آب اندازه گیری شد. یافته ها: افزایش سطوح رژیم آبیاری سبب کاهش معنی دار کلروفیل a، b و کل گردید. همچنین اثر رژیم آبیاری در بالاترین سطح منجر به کاهش 8/18 درصدی محتوای نسبی آب برگ نسبت به شاهد گردید. میزان پرولین، درصد اسانس، فعالیت آنتی اکسیدانی و فنل کل در اثر رژیم آبیاری افزایش یافت و در کمترین مقدار آبیاری در ظرفیت زراعی (40 درصد ظرفیت زراعی) با 41/1، 63/0، 07/20 و 02/0 درصد افزایش به ترتیب برای میزان پرولین، درصد اسانس، فعالیت آنتی اکسیدانی و فنل کل، به حداکثر خود رسیدند. تیمار SNP نیز بر تمامی صفات مورد بررسی اثر معنی داری داشت و این تاثیر در 100 میلی مولار به حداکثر خود رسید. اثر متقابل رژیم آبیاری و SNP به جز برای صفات وزن تازه و خشک گیاه و فنل کل برای سایر صفات مورد بررسی معنی دار بود. در شرایط رژیم آبیاری، محلول پاشی با 100 میلی مولار SNP موجب افزایش 23/1، 24/0 و 48/4 درصدی به ترتیب در صفات پرولین، درصد اسانس و فعالیت آنتی اکسیدانی نسبت به عدم محلول پاشی گردید. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که اعمال رژیم های آبیاری به طور معنی داری میزان کلروفیل a، b و کل و درصد محتوای آب نسبی برگ گیاه را کاهش داد. در مقابل میزان پرولین، درصد اسانس، فعالیت آنتی اکسیدانی و فنل کل افزایش یافت. با این حال تیمار سدیم نیتروپروساید از گیاهان مرزه در برابر تنش خشکی محافظت کرد و باعث کاهش خسارات ناشی از تنش خشکی گردید. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان داد می توان اعمال سدیم نیتروپروساید را به صورت محلول پاشی جهت کاهش اثرات سوء رژیم های آبیاری توصیه کرد.

کلیدواژه ها:

پرولین ، تنش کم آبی ، فعالیت آنتی اکسیدانی ، فنل کل ، محلول پاشی