بررسی عملکرد کلزا به عنوان کشت دوم در اراضی شالیزاری دارای زهکش زیرزمینی

سابقه و هدف: به منظور توسعه کشت دوم در اراضی شالیزاری، باید مشکلات ماندابی بر اثر بارندگی با استفاده از زهکش های زیرزمینی برطرف شود. در بسیاری از کشورها، سیستم های زهکشی زیرزمینی که بعد از برداشت برنج، خروجی آن ها باز می شود به عنوان یک اقدام اصولی احداث شده اند. در پاکستان (ازهر و همکاران، 2005) و هندوستان (ریتزما و همکاران، 2008)، اجرای زهکش-های زیرزمینی در مزارع باعث افزایش عملکرد پنبه، نیشکر، گندم و حتی برنج شدند. طی تحقیقی (کارتر و کمپ، 1994)، این نتایج حاصل شد که زهکش های زیرزمینی باعث افزایش عملکرد نیشکر نسبت به تیمار بدون زهکشی شدند. به طور کلی، تجهیز اراضی شالیزاری به زهکش های زیرزمینی علاوه بر اثراتی که بر افزایش عملکرد برنج دارد (درزی و همکاران، 2012؛ ماتیو و همکاران، 2001؛ ساتیانارایانا و بونسترا، 2007) باعث ایجاد شرایط مناسب برای کشت دوم در اراضی شالیزاری خواهد شد. با توجه به جدیدالاحداث بودن سیستم های زهکشی زیرزمینی در اراضی شالیزاری شمال کشور، بررسی میزان عملکرد کلزا به عنوان کشت دوم از اهمیت خاصی برخوردار می باشد تا با مشخص شدن میزان بهبود در عملکرد و میزان محصول برداشت شده، چشم انداز دقیقی برای برنامه های آینده در اختیار دولت و کشاورزان قرار داد. مواد و روش ها: در این بررسی، اثر سه نوع سیستم زهکشی زیرزمینی معمولی و یک سیستم زهکشی زیرزمینی دو عمقی همراه با تیمار شاهد بر عملکرد کلزا در اراضی شالیزاری تجهیز و نوسازی شده دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به عنوان کشت دوم مورد مقایسه قرار گرفت. آزمایش های لازم در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با پنج تیمار در سال زراعی 94-1393 انجام شد. سطح ایستابی به صورت روزانه و در زمان برداشت برخی شاخص های گیاهی شامل تعداد بوته در مترمربع، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه و عملکرد کلزا اندازه گیری شد. داده های به دست آمده از این محصول با استفاده از نر م افزار آماریSAS در قالب طرح بلوک کامل تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. یافته ها: تجزیه و تحلیل آماری داده ها نشان داد که شاخص های تعداد بوته، تعداد غلاف، وزن هزار دانه در تیمارهای دارای زهکشی زیرزمینی به طور معنی داری بیشتر از تیمار شاهد بودند. همچنین میزان عملکرد در تیمارهای زهکشی زیرزمینی، به طور معنی داری 425 تا 1025 کیلوگرم در هکتار بیشتر از مقدار متناظر در تیمار شاهد بودند. با وجود بارندگی در زمان جوانه زنی، زهکش ها خوب عمل کرده و سطح ایستابی پایین تر از 30 سانتی متر قرار داشته که باعث جوانه زنی بیشتر و در نتیجه تعداد بوته بیشتری در اراضی دارای زهکش زیرزمینی نسبت به تیمار شاهد شد. نتیجه گیری: بهبود وضعیت تهویه و تخلیه سریع تر آب اضافی خاک در فصل کشت کلزا سبب افزایش قابل توجه عملکرد کلزا در تیمار زهکشی زیرزمینی شد. به طور کلی، عملکرد دانه در تیمارهای زهکشی با عمق 90/0 متر و فاصله 30 متر، زهکشی دو عمقی، زهکشی با عمق 65/0 متر و فاصله 30 متر و زهکشی با عمق 65/0 متر و فاصله 15 متر به ترتیب 55، 35، 29 و 22 درصد بیشتر از عملکرد دانه در تیمار زهکشی سطحی بود. با توجه به نتایج این تحقیق و وسعت زیاد اراضی شالیزاری در شمال کشور، استفاده از اراضی در نیمه دوم سال برای کشت کلزا می تواند به عنوان یک راهکار اساسی در راستای افزایش تولید دانه های روغنی و دستیابی به خودکفایی در این امر، مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

زهکشی دو عمقی ، زهکشی معمولی ، سطح ایستابی ، هایولا 401