امکان سنجی احداث سدزیرزمینی در دشت قلعه خواجه خوزستان با استفاده از مدل ریاضی تفاضلات محدود و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS

استان خوزستان با داشتن آب و زمین فراوان یکی از استان­های حاصل­خیز از لحاظ کشاورزی است. کشاورزان به صورت انفرادی منابع آب و خاک را برای مقاصد اقتصادی کوتاه مدت سامان­دهی نموده­اند. اما هیچ­گونه برنامه دراز مدتی برای بهره­برداری از منابع آب­های زیرزمینی وجود ندارد. این مقاله نتیجه مدل ریاضی است که برای دشت قلعه خواجه در استان خوزستان با استفاده از روش مدل­سازی مفهومی تهیه شده است. به همین منظور برنامه مدل­سازی GMS7.1 که در برگیرنده کد MODFLOW, 2000 می باشد، مورد استفاده قرار گرفت. برای مدل­سازی پوشش ورودی و خروجی، پوشش تغذیه، پوشش پمپاژ، و پوشش خاک در مدل مفهومی برنامه مورد ملاحظه قرار گرفت. مدل برای دوره مهر 1389 تا شهریور 1390 در حالت ناماندگار طی 12 دوره تنش کالیبره و پس از بهینه­سازی پارامترهای هیدروژئولوژیکی (مدل سازی معکوس)، برای دوره زمانی از مهر 1390 تا اسفند 1390 صحت­سنجی شد. نتایج مدل مذکور برای شرایط موجود در منطقه مورد مطالعه، رهنمودهایی برای مدیریت منابع آب­های زیرزمینی آتی فراهم نموده است. گزینه­های انتخابی مدیریت منابع آب برای منطقه مورد مطالعه به کمک مدل جریان مورد ارزیابی قرار گرفت و سپس برای غلبه بر کمبود آب در منطقه مورد مطالعه، امکان­سنجی احداث سدزیرزمینی بررسی گردید. پس از انتخاب پارامترهای موثر بر انتخاب محل سد، این پارامترها باساخت لایه­های مربوط به کمک GIS در دشت مورد بررسی قرار گرفتند و مکان­های مناسب توسط روش هم­پوشانی در محیط GIS مشخص گردیدند. آنگاه بر اساس شبیه­سازی مدل جریان آب­های زیرزمینی دشت، بهترین مکان برای سد زیرزمینی انتخاب گردید. سپس مدل برای شرایط خشکسالی و احداث سد زیرزمینی پیشنهادی اجرا شد. این تحقیق نشان می­دهد که احداث سد زیرزمینی راهکاری مفید برای افزایش قابل­ملاحظه ذخیره موجود آبخوان و کاهش بیلان منفی دشت قلعه خواجه در اثر خشکسالی است.

کلیدواژه ها:

خوزستان ، قلعه خواجه ، مدل سازی آب های زیرزمینی ، مدیریت ، سدزیرزمینی