مروری انتقادی بر تاثیر عملیات های اصلاح و احیای مراتع بر بهبود معیشت و توانمندسازی بهره برداران مرتعی

در دهه های اخیر رشد چشم گیر جمعیت انسانی، افزایش تعداد دام و بهره برداری غیر اصولی از مراتع، فشار بر مراتع و در نهایت تخریب و سیر قهقرایی آنها را به دنبال داشته است. بر این اساس، مدیریت به دنبال راه هایی برای مهار تخریب گسترده مراتع بوده است؛ عملیات های اصلاحی مکانیکی و بیولوژیکی از جمله تدابیری در این راستا است. با این وجود، در مسیر اجرای پروژه های احیایی و اصلاحی این سوال باقی مانده است که آیا این عملیات ها اهداف پایداری معیشت در بلند مدت را تامین و تضمین کرده اند در راستای پاسخ به این سوال، مقاله حاضر ضمن بررسی تحقیقات صورت گرفته در زمینه پروژه های اصلاحی و احیایی تاثیر آنها را بر معیشت بهره برداران را مورد بررسی قرار داده است. جمع بندی تحقیقات نشان داد عدم تنوع بخشی معیشت بهره برداران یکی از موانع موفقیت طرح ها، توصیه های مدیریتی و عملیات های اصلاحی و احیایی و از دلایل عمده فشار بر مراتع بوده است. علاوه بر این، در مواردی با اجرای پروژه های اصلاح و احیاء مراتع بهره بردار محدود شده است، به عنوان مثال پیشنهاد کاهش تعداد دام در مواقع قرق، بدون درنظر گرفتن اهداف تامین معیشت بهره برداران در پروژه های اصلاح و احیا مراتع به تنهایی راهکار مناسبی نبوده است. در یک نتیجه گیری کلی، این مشکلات، تخریب مداوم مراتع و آسیب پذیری معیشت ها را از چالش های عمده مراتع باقی بر جای گذاشته اند. در این راستا ضروری است اهداف معیشت پایدار و توانمندسازی بهره برداران در پروژه های اصلاح و احیا مراتع تعبیه شود. توسعه گزینه های معیشتی متنوع برای بهره برداران مرتعی، ارائه خدمات و تسهیلات در راستای اهداف معیشت و بهبود وضعیت مراتع، حمایت های دولتی، توسعه صندوق های خرد و وام های کم بهره از راهکارهای عملیاتی می باشند که می توانند در این راستا به کار گرفته شوند. نهایت اینکه با توسعه معیشت های جایگزین و به دنبال آن حمایت ها و مشوق های لازم، علاوه بر کاهش وابستگی دامداران به مراتع، انگیزه آنان برای مشارکت در اجرای عملیات های احیایی و اصلاحی افزایش خواهد یافت، آنچه در نهایت معیشت های پایدار و توسعه پایدار مراتع را تضمین می کند.

کلیدواژه ها:

منابع طبیعی ، مراتع ، پروژه های اصلاح و احیاء بهره برداران ، معیشت