شمش خدای دادگری در بین النهرین

فرهنگ، اعتقادات و باورهای مردم باستان در قالب اساطیر به جا مانده و به دست امروزیان رسیده است. بسیاری از این اساطیر به صورت سینه به سینه نقل شده و تعدادی از آنها نیز بر روی کتیبه ها و الواح سنگی یا گلی حک شده اند. اما به هر صورت،این اساطیر دارای معانی ضمنی و نمادهای درونی بسیاری هستند که بعضا با ظاهر ساده و ابتدایی آنها در تضاد است. بین النهرین باستان، یکی از قدیمی ترین تمدنهای شکل گرفته در جهان است که به طور کلی شامل چهار تمدن سومر، اکد، بابل و آشور است. در این تمدنها که از دوران کهن دارای شهرنشینی و روابط اجتماعی گسترده و پیشرفتهای بودهاند، فرهنگ، اقتصاد و هنر در مرتبه بالایی قرار داشته است. برای پیشبرد بهتر و کنترل مناسب تر فرهنگ و تمدن نزد این اقوام، خدایان متعددی در نظر گرفته شده بوده که هر خدا، دارای صفات و ویژگیهای منحصر به فردی بوده است.یکی از مصادیق فرهنگ و ارتباطات اجتماعی مناسب و پیشرفته، توجه به عدالت، دادگری و داوری است. این وظیفه پراهمیت در تمدن بین النهرین، به خدایی بزرگ به نام شمش منتسب شده بود. شمش، ایزد خورشید نزد مردمان بین النهرینی است که با گذر زمان، صفات عدالت و دادگری را نیز کسب کرد. او در حالی که نور و گرما میبخشید، سرچشمه عدالت و دادگری در میان مردمان نیز بوده است. شاید به دلیل اینکه خورشید در مسیر حرکت خود در سطح جهان، همه چیز را می بیند، ایزد خورشید خدای حقیقت، عدالت و صحت محسوب میشده است. این جنبه عدالت گری و حق طلبی ایزد خورشید در تمام تمدنهای بین النهرین محفوظ مانده است. بر این اساس به نظر میرسد جنبه تصویری خورشید که نماد حقیقت و عدالت است در نمایش جنبه های دادورزی این تمدنها به هیبت انسانی که در پشت او نور متساعد شده و عدل و داد را برقرار میکند، مبدل گشته است. بنابراین هدف از انجام این پژوهش، بررسی جایگاه شمش، ایزد عدالت، داوری و دادگری در تمدنهای بین النهرین است. این پژوهش که از نظر هدف، نظری و توسعه ای و از جهت ماهیت و روش، تاریخی-تحلیلی است، به اعتقادات و باورهای مشترک اقوام سومری، اکدی، بابلی و آشوری در زمینه دادگری و عدالت توجه دارد. در این مسیر، به خدای شمش و صفات و جایگاه او در حوزه عدالت طلبی پرداخته شده است.

کلیدواژه ها:

شمش ، عدالت ، دادگری ، اسطوره ، بین النهرین