نگرشی به زن در شعر طنز مشروطه مطالعه موردی دیوان معجز شبستری

در انقلاب مشروطه، نظام سیاسی و اداری کشور، روشی نو به خود گرفت و همزمان با آن، شیوه اندیشیدن تحول پیدا کرد. شعر وسیله ای شد برای ارائه اندیشه ها و انتقاد از اوضاع پریشان و حاکمان نابسامان کشور و حمایت از آزادی قلم و بیان. برای اینکه بتوان به خواسته های مردم دست یافت، آگاهی همگان ضروری به نظر می رسید. لذا برای رسیدن به خواسته های مردم، برای آگاهانیدن آنان، زبان شعرا مناسب ترین و راحت ترین شیوه انتقال اطلاعات و مفاهیم جدید بود. به همین خاطر شعر این دوره در قوالب متعدد، به ویژه طنز مورد اقبال عموم شد و در عین حال سادگی و عامه فهمی آن نیز بی تاثیر نبود. فاصله مردم با اهل قلم کمتر شد و ارتباط آنها و شاعران نیز به هم نزدیک تر. در اینجا، نمی توان میرزا علی معجز را که منتقد بزرگ عصر خویش است، در میان مردم ندید. زبان او ساده و بی پیرایه است. او از درد مردم خویش می گوید و از مفاهیم تازه روزگارش، مانند آزادی، وطن، حقوق و آزادی زن و ... که قالب شعر او زبان کهن آذری و فارسی است، سخن می گوید. اشعار وی سازگار باطبع روزگار خود است. انتقاد از اوضاع و احوال جامعه، در نقطه اوج است. او و نویسندگان5 هم عصرش نیز برای گشودن گره مشکلات کشور دست به نوشته های انتقادی می زنند و آن را در قالب شیرین طنز آرایش می دهند. وی در برابر ظلم و تیرگی های اجتماع، موضع وطن پرستانه گرفته و بر بزرگان روزگارش، بی هیچ واهمه ای می تازد. وی از زبان اطرافیان خود، گاه با خطاب قرار دادن نزدیک ترین فرد خانواده اش، حرفش را به صراحت گاهی به دور از شرم و حیای عرف ابراز می کند و بر حکومت استعماری وقت خویش، خرده گیری می کند.

کلیدواژه ها:

مشروطه ، شعر طنز ، زن ، علم ، معجز شبستری