نقش روشنفکران حزب تجدد در شکلگیری دولت مدرن در ایران (با توجه به حکومت پهلوی اول)

با شکل گیری انقلاب مشروطه و ایجاد نظامی قانونمند، قدرت سیاسی خودکامه به قدرتی مقید به قانون تبدیل شد؛ به گونه ای که این انقلاب بیان کننده پایان عصر استبداد سنتی و آغاز ساخت یک دولت نو بر اساس تفکیک قوا و برقراری یک نظام حقوقی مدون بود. اما به دلایلی، از جمله اعدام شیخ فضل االله نوری، مقاومت نهادهای سنتی، دخالت بیگانگان، اشغال ایران در جنگ جهانی اول و ضعف حکومت مرکزی و ناتوانی طبقه متوسط این انقلاب نتوانست به آرمانهای خود دست یابد. همین مسئله سبب شد اصلاح طلبان و روشنفکران و به ویژه روشنفکران حزب تجدد به فکر تاسیس حکومتی مقتدر بیافتند تا بتوانند در زیر سایه آن، اندیشه ها و آرمانهای اصلاحطلبانه خود را عملی سازند. در این پژوهش با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای ابتدا به مفهوم پردازی دولت مدرن خواهیم پرداخت. در ادامه با توجه به اهمیتی که حزب تجدد و به ویژه روشنفکران این حزب یعنی علیاکبر داور، تیمورتاش، محمدعلی فروغی، سیدحسن تقی زاده و تدین در شکل گیری و توسعه مفهوم دولت مدرن در دوره پهلوی اول داشته را مورد واکاوی قرار خواهیم داد و به معرفی آنها و برنامه حزب پرداخته ایم. نتایج این پژوهش نشان میدهد که روشنفکران حزب تجدد نقش بسیار زیادی در توسعه دولت- ملت و ساختارهای حقوقی و قانونی به عنوان زمینه ای برای فعالیت این طبقه از طریق ایجاد هویت ملی مشترک داشته است. با این وجود پروژه روی کار آمدن رضاشاه به مانند پروژه انقلاب مشروطه نتوانست به نتایج مطلوب دست یابد.

کلیدواژه ها:

روشنفکر ، دولت مدرن ، رضاشاه ، حزب تجدد ، جامعه شناسی سیاسی