بررسی واقع نمایی تصاویر باغ و منظره در نگاره های نسخ خطی

نوشتار حاضر در پاسخ به این پرسش که تا چه حد می توان تصاویر باغ و منظره در نسخ خطی را به مثابه ابزاری برای شناخت مکان ها و باغ های باستانی دانست به انجام رسیده است. تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای به انجام رسیده و موضوع واقع نمایی عناصر باغ و منظر را در طیف متنوعی از نسخ خطی مشتمل بر کلیله و دمنه، مقامات، التریاق، بیاض و ریاض، شاهنامه، خمسه نظامی، و با برنامه با توجه به نظر محققین برجسته این حوزه مطالعه می نماید. یافته های تحقیق نشان می دهد که در استفاده از نقاشی های نسخ خطی برای بازسازی فرم باغ های ناموجود، باید با احتیاط عمل نمود و تشخیص داد که به طور کلی باغ های واقعی و تصاویر باغ ها تابع سیستم مجزایی از ترسیم و ارائه بصری بوده اند. با این حال صحنه های نقاشی شده می تواند شرایط و صحنه های باغ ها را تسخیر نموده و حتی مهم تر از این، برخی سبک های اصلی و عناصر شاخص باغ را معرفی نماید. در قرون اولیه اسلامی، تصویر منظر تنها قابی برای پهنه تصویر بود که متمایز از تصاویری است که در پی تصویر نمودن حقیقی منظر بودند. تصویر منظر در نسخ شاهنامه ابزاری برای بیان و تجسم ماهیت حماسی و روایی متن بود. در انتهای حکومت تیموریان، علی رغم اینکه صحنه ها جلوه سه بعدی قوی تری یافته و واقع نمایی منظره در تصویرگری تقویت گردید، اما هدف جذب چشم مخاطب بود و لزوما به مکان منحصر بفردی اشاره نداشت. حتی از قرن دهم به بعد که می توان گونه های گیاهی را در تصاویر تشخیص داد، نقاشی ابزار بی واسطه و مستقیمی برای شناسایی باغ های گذشته نیست. در عین حال می توان بر اساس تصاویر متعلق به قرن دهم و بعد از آن، دو نوع نظام باغسازی طبیعت گرا و هندسی، و برخی نظام های کلی کاشت گیاهان و سامانه های کاری باغها (نظام آبرسانی) را تشخیص داد که البته فاقد مقیاس واقعی هستند

کلیدواژه ها:

نگاره ، باغ ، منظر ، نسخ خطی ، واقع نمایی.