پژوهشی تحلیلی بر نقش و تاثیر هنر اشکانی بر نقوش برجسته ساسانی نقوش برجسته اردشیر پاپکان، شاپور اول و طاق بستان)

پس از سیادت یونانیان به ایران، هنر ملی ایران کمرنگ شد. در چنین وضعی اشکانیان بر علیه بیگانگان به پا خاستند و با قدرت و سیاستی که داشتند توانستند یونانیان را از کشور بیرون و تا حدودی امپراتوری ایرانی را احیاء نموده و بر آن فرمانروایی کنند. هنر آنها در اوایل این دوره متاثر از حکومت سلوکیان و هنر مختلط یونانی-ایرانی بود که تا اواسط حکومت آنها رواج داشت، لیکن از این زمان به مرور متروک شد. این هنر در اواخر این دوره در مجرای سادگی و بدایت افتاد و در نتیجه هنر خام و ابتدایی زمان اشکانیان که رنگ و بومی ملی داشت، پدید آمد. یکی از جلوه های این هنر نقوش برجسته می باشد که بویژه در اواخر این دوران رشد نمود. این هنر به اندازه ای اهمیت دارد که در دوران بعد یعنی دوران ساسانی به یکی از مهمترین قالب های هنری عصر تبدیل می شود. یکی از مباحث مبهم اما کلیدی در این هنر بررسی میزان تاثیر هنر اشکانی بر هنر نقوش برجسته ساسانی است که تاکنون به صورت جامع و اختصاصی به آن پرداخته نشده است. در این راستا نگارنده ضمن پژوهشی مستقل به بررسی و روند این تاثیر گذاری در نقوش برجسته چه از نظر زیبا شناسی و چه مفهومی پرداخته است. با توجه به نتایج حاصل از پژوهش، تاثیر هنر اشکانی به وضوح در نقش مایه ها و موضوعات نقوش برجسته ساسانی قابل رویت است و در اصل نوعی تداوم و روند تکامل هنری را آشکار می سازد. نقشمایه زنان و نقوشی همچون الهه نیکه، نقوش گیاهی و حیواناتی مانند اسب، گوزن، گراز، شیردال و سیمرغ، و نشانه هایی مانند برسم، تاج شاهی رایج در نقش برجسته های ساسانی وامدار هنر اشکانی است

کلیدواژه ها:

نقوش برجسته ، اشکانیان ، ساسانیان ، تداوم هنری ، نقش مایه