ارتباط نمودهای معنوی و باورهای مخاطب در معماری اسلامی ایران

گذر از عالم ناسوتی به لاهوتی در معماری اسلامی ایران هدف و آرمانی برای معمار بوده است. بدین صورت که صرفا ایستایی و کاربری را از دلایل ماندگاری آنها نمی دانست، بلکه با نظر داشت نمودهای معنوی در جهت نیل به ملکویت گام برداشته و با دیدگاهی ژرف نسبت به مسائل معنوی، توانسته ارتباط و وحدت بسیار مناسبی مابین فضا و باورها ایجاد نماید. از این رو پرسش اصلی مطرح شده این است که نمودهای معنوی در معماری اسلامی ایرانی در چه عناصری از بناها تجلی پیدا کرده اند و چه ارتباطی با اهداف لاهوتی معمار داشته اند در این راستا هدف اصلی شناخت اهمیت نمودهای معنوی بر باورهای مخاطب در فضاهای معماری ایرانی می باشد. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده که اطلاعات آن به روش کتابخانهای گردآوری شده است. بدین نحو که نخست عناصر معماری توصیف شده اند و سپس ارتباط آنها با معنویت و فرامکانی بودن مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج گویای آن بود که ایران و مقرنس سقف و تنوع آن در عین واحد بودن کثیر می باشد. ارسی و پنجره های رنگی نور معنوی را به فضا می بخشند و همچنین طاقچه و ایوان ها نیز به نوعی نمودی از خانه های بهشتیان هستند. باغ در خانه های ایرانی اسلامی مانند صعود انسان از کوهپایه به قله هدف را در احساس مخاطب نزدیک می نماید و رسیدن به حیاط توسط دالان در واقع پیمودن تنگنا است. همچنین طرح دایره ای گنبد مطهر اتصال مبدا و معاد می باشد و هشتی نیز می تواند نمودی از هشت در بهشت باشد. علاو براین گرایشها معنوی مثل یکتاپرستی، پیوستگی مبدا و معاد، ایجاد زاویه دید خاص برای خروج از عالم صغیر به سوی عالم کبیر و دادن فرمی هدفمند به کل بتا مخاطب را با پیوند دادن به کاشانه اصلی یعنی ملکوت و بهشت توام با آسایش سوق می دهد.

کلیدواژه ها:

ایران ، معماری اسلامی ، نمودهای معنوی ، لاهوتی ، ناسوتی۔