بررسی و تحلیل نگاره زن بر سفالینه های سده های میانی (6-7ه.ق)؛ با تکیه بر مجموعه ی موزه های بنیاد مستضعفان

با پیشرفت سفالگری در سده های میانی (6-7 ه.ق) هجری، امکان نقش اندازی روانی و تمثیلی با مضامین مذهبی، آئینی، حماسی، تغزلی، نجومی و اسطوره ای فراهم شد. نگاره زن در مفاهیم مختلف بر سفالینه های این دوره به نمایش در آمده و بازتابی از تطورات فرهنگی و اجتماعی آن دوره است. نقشی که پیش از این بر سفالینه های سده های سوم و چهارم هجری در تم سوارکار وخنیاگر با تاثیر از ساسانیان و بدون تناسب دیده شده است. صحنه ها، تصور و تصویری از زندگی روزمره، مجالس ضیافت، رقص و موسیقی و صحنه های زندگی درباری است که به شیوه نقاشی زیر العاب (قلم سیاه، زرین فام و شانلوه) و روی لعاب (مینائی) انجام گرفته و از ابداعات این بازه زمانی بوده و نگاره های آن با رنگ های مختلف انجام گرفته است. پژوهش با توصیف و تحلیل داده ها به دنبال علت و چرائی وجود نگاره های زنانه بر سفالینه های گونه قلم سیاه، زرین فام، مینائی و شاتلوه با دو روش میدانی و کتابخانه ای و استادی است. مجموعه ای متشکل از ده ها ظرف سفالی موجود در موزه های بنیاد مستضعفان به اشکال مختلف مبنای این بررسی است. هدف تحقیق شناسایی عوامل تعیین کننده استفاده از نقوش و موقعیت و جایگاه اجتماعی زنان است. برآیند پژوهش نشان می دهد نقش زن متاثر از تغییر نگرش اقوام جدید، شکوفائی ادبیات در قالب حکایات عاشقانه مانند خمسه نظامی، رواج مفاهیم نجومی مربوط به نمادهای زنانه، باورهای اساطیری مرتبط با جنسیت زنانه، جایگاه و موقعیت اجتماعی زنان هنرمند در عرصه موسیقی و نقش آنان در تکامل این هنر و رقاصان در حال هنر نمائی به معنای تفرج و جشن مقدس ترسیم شده است

کلیدواژه ها:

سفالینه ، سده های میانی ، نقشمایه زن ، مجموعه موزه های بنیاد