الزامات آمایشی مدیریت پایدار خطرات طبیعی در مقیاس آبخیز:یک مدل خطرمدار پیشنهادی

سطح زمین در مقیاس آبخیز ، موزاییک پیچیده ای از قابلیتها و خطرات محیطی(نقطه تعارض جامعه و طبیعت) به شمار می رود که شدت و ارزش عددی سود و زیان آنها برای مقاصد آمایش سرزمین و توسعه پایدار با مدلهای عینی و ذهنی مختلف قابل ارزیابی است.در هر ناحیه آمایشی جمع جبری قابلیتها(منابع مثبت) و خطرات طبیعی(منایع منفی) با نسبت معین (با تفاوت بین ناحیه ای) ، مساوی یک است و مدیریت پایدار آن در گرو متعادل سازی برنامه های توسعه حول استراتژی های نوین آمایش توافقی و ترجیحی و تبدیل تهدید به فرصت قرار دارد .در دهه اخیر ، آمایشگران به دنبال تجربه نا موفق تصمیم گیری در شرایط عدم قطعیت، خلاء قانونی و حل ناقص معادله توسعه پایدار در مناطق خطر خیز در صدد اصلاحات نگرشی و فیزیکی بر آمده اند. در صدر آنها، در اقدامی فراگیر با تلفیق ماهرانه و انعطا ف پذیر مدلهای تجربی ارزیابی قابلیتها و خطرات محیطی وحمایت سازمانی و جقوقی برخی از کشور های پیشگام باتصویب قانون الزام دخالت بلایای طبیعی در متن هر برنامه توسعه، افق جدید "پارادیم آمایش خطر مدار" گشوده شده ودر حد یک " پیوند آمایشی" به کار آیی برنامه ها و تحقق اهداف چند جانبه توسعه پایدار و مدیریت خطرات محیطی شتاب جهشی داده شده است. در نسل جدید مدل های آمایش خطر مدار ، توان توسعه هر واحد زمین به انجام انواع کاربریها در مراحل متوالی اجراو تلفیق زیر مدل ها شامل غربالگری حول تشخیص پاراژنز و سینرژی خطرات خسارت بار(شبیه پروژه خطرات اسپون اروپا) ، امتیاز دهی دو سویه مبتنی بر شدت و نوع حساسیت کاربریها به قابلیتها و خطرات، مقیاس تبدیل خطرات به یکدیگر ، موازنه دو شاخص جزیی "قابلیت" و "خطر/خسارت"و محاسبه یک شاخص کلی"توسعه پذیری" تعیین می شود. خروجی مدل به عنوان شاخص عملیاتی و کاربردی مبنای توان توسعه، اولویت بندی کاربریهای ممکن، تعیین آستانه ریسک قابل قبول برای هر تیپ کاربری از هر تیپ خطر با شدت و ماهیت متفاوت، مقایسه سناریوها، تدوین استراتژیها و برنامه ها و کد گذاری استاندارد عملیات و پروژه های آمایشی برای ساماندهی فضای مدیریتی مناطق در معرض بلایای طبیعی قرار می گیرد. در این مقاله تنها به ارایه ساختار مدل آمایشی خطرمدار و محاسبه شاخص جزیی و شاخص مرکب وزنی 7 خطر خسارت بار یک سلول نمونه از هریک از ایالتهای پنجگانه آمایشی-ژئومورفولوژیکی استان گلستان( شامل 298 سلول و آزمایشگاهی منحصر به فرد برای اجرای برنامه های متنوع تلفیقی آمایش سرزمین و خطرات محیطی) از منابع اطلاعاتی متفاوت در مقیاس ناحیه ای پرداخته شده است.بر اساس نتایج تحقیق ، در حالت وزنی تفاوت فضایی شدت دوخطر پیشروی آب دریا وزمین لغزش در بین واحدهای آمایشی و هم چنین تفاوت ترکیب تیپ وشدت خطرات در همه واحدهای آمایشی استان در سطح 1و 5 در صد معنی داراست در مدل سه کلاسه خطرمرکب ، از بین 5واحد نمونه، 3واحد در کلاس متوسط( اا ) و 2 واحد در کلاس زیاد( ااا ) به ترتیب در شرایط. مدیریتی احتیاط و اضطرار قرار دارند.

کلیدواژه ها:

خطرات طبیعی ، شاخص قابلیت ، شاخص خطر ، شاخص توسعه پذیری ، مقیاس تبدیل ، آمایش خطر مدار