مبانی نظری نظام درآمدی شهرداری‌ها

واقعیت این است که طراحی نظام درآمدی شهرداری‌ها در ایران بدون توجه به مبانی نظری مالیه محلی صورت گرفته است. حتی اغلب مطالعاتی که به منظور اصلاح این نظام صورت گرفته‌اند فاقد این خصیصه می‌باشند. فقدان مبانی نظری، پیامدهای منفی را به بار آورده است که کاهش کارایی تخصیصی در اقتصاد شهری، ناسازگاری مالیات‌ها و بهای خدمات شهری با عدالت افقی و عمودی، بی‌ثباتی درآمدهای شهرداری و عدم حسابدهی شهرداری به عنوان عرضه‌کننده خدمات شهری در مقابل شهروندان از آن جمله است. در این مقاله مبانی نظری مالیه محلی با تأکید بر منابع درآمدی آن بحث و تلاش شده تا معیارهای علمی مناسبی برای طراحی نظام مطلوب درآمدهای شهرداری‌ها به دست داده شود. مباحث این مقاله چهار موضوع محوری زیر را پوشش می‌دهد. 1- مبانی نظری عدم تمرکز مالی به موجب نظریه‌ی فدرالیسم مالی، دولت‌های محلی در سطوح مختلف، میزان کارآمدی از کالاهای عمومی را عرضه می‌دارند که منافع آن عاید سکنه قلمرو جغرافیایی این دولت‌ها می‌شود. این پیامد به عنوان انطباق کامل جغرافیایی یا به گفته اولسون برابری مالی نامیده می‌شد. 2- اقتصاد مالیات محلی مالیات محلی مالیاتی است که مقام محلی نرخ و یا پایه آن را مشخص می‌سازد و عواید حاصل از آن را برای مقاصد خاص خود نگه می‌دارد. مالیات محلی که در کشور ما عوارض شهرداری نام گرفته، برای تأمین مالی یارانه‌هایی به کار می‌رود که شهرداری‌ها در موارد زیر می‌پردازند: ● در مواردی که عرضه خدمات شهرداری با آثار خارجی مثبت درخور توجه همراه است؛ ● در مواردی که خدمات عرضه شده توسط شهرداری اصطلاحاً به صورت کالای ارزشمند ولی شهروندان به دلیل کوته‌بینی آن را کمتر از واقع ارزش‌گذاری می‌کنند و ● در مواردی که خدمات شهرداری به صورت کالای عمومی است که دریافت بهای آن از شهروندان امکان‌پذیر نیست. 3- اقتصاد بهای خدمات شهرداری اخذ بهای خدمات شهری باید کارکردهای بسیار متنوعی داشته باشد و تنها در خدمت کارایی تخصیصی نباشد. این کارکردها عبارتند از: افزایش درآمد؛ پوشش هزینه‌ها؛ نیاز برآورده ساختن اهداف مالی یا نرخ بازده مورد نیاز برای دارایی‌ها؛ کنترل استفاده بی‌رویه از خدمات شهری و هدفمند کردن یارانه‌ها و تعقیب هدف عدالت. 4- اقتصاد کمک دولت مرکزی به شهرداری‌ها کمک دولت به شهرداری‌ می‌تواند به صورت کمک عمومی (غیر مشروط، غیر انتخابی) و یا به صورت کمک مشخص (مشروط یا انتخابی) باشد. کمک بلاعوض عمومی را می‌توان برای تأمین مالی انواع خدماتی به کار برد که توسط شهرداری ارائه می‌شود. کمک بلاعوض عمومی را می‌توان برای تأمین مالی انواع خدماتی به کار برد که توسط شهرداری ارائه می‌شود. کمک بلاعوض مشخص برای تأمین خدمات مشخص یا پروژه معین پرداخت به همین دلیل این نوع کمک‌ها را مشروط، انتخابی یا تخصیص‌یافته نیز می‌گویند. در جایی که دولت بخواهد شهرداری را به ارائه‌ی خدمات مورد نظر خود و یا انجام پروژه‌هایی که از نظر او اولویت دارد، ترغیب کند به کمک‌های انتخابی متوسل می‌شود.

کلیدواژه ها:

نظام درآمدی شهرداری‌ها ، مالیه محلی ، شهرداری‌ها ، عدم تمرکز ، بهای خدمات شهری